TMMOB Peyzaj Mimarlar� Odas�

Anasayfa
Mevzuat

Mevzuat

AFET B�LGELER�NDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDA Y�NETMEL�K

Resmi Gazete ile Ne�ir ve �l�n�: 2 Eyl�l 1997

Say�: 23098 M�k.

B�L�M I

GENEL KURALLAR

B�L�M 1- Y�NETMEL��N KAPSAMI

1.1- 7269 say�l� kanunun 1051 say�l� kanunla de�i�tirilen ikinci maddesine g�re saptanan ve duyurulan afet b�lgelerinde yeniden yap�lacak, de�i�tirilecek, b�y�t�lecek, onar�lacak ya da g��lendirilecek resmi ve �zel t�m binalar�n ve bina t�r� yap�lar�n ba�l� olaca�� teknik ko�ullar, 7269 say�l� kanunun 1051 say�l� kanunla de�i�tirilen ��nc� maddesine g�re bu Y�netmelikteki ilkelere uyularak yerine getirilir.

1.2- Afet b�lgelerinde yap�lacak yap�lar, gerek malzeme ve gerekse i��ilik bak�m�ndan T�rk Standartlar�na ve Bay�nd�rl�k ve �skan Bakanl�� "Genel Teknik �artnamesi" kurallar�na uygun olacakt�r.

B�L�M 2- �ZER�NE B�NA YAPILAMAYACAK ARAZ�

2.1- 7269 say�l� kanunun 1051 say�l� kanunla de�i�tirilen ond�rd�nc� maddesine g�re yap�la�ma i�in yasak b�lge say�lan yerlerde bina yap�lamaz ve mevcut binalar onar�lamaz. Ayr�ca yap�m�n�n �zerinden 30 y�l ge�memi� yapay dolgu zeminler �zerinde, �zel olarak zemin iyile�tirmesi yap�lmad�k�a, ya da gerekli temel tipi uygulanmad�k�a bina yap�lamaz.

2.2- �� d��mesi, kaya d��mesi, ya da yer kaymas� afetlerinden herhangi birine u�rayan ve bu afetlerden biri i�in 7269 say�l� kanunun 1051 say�l� kanunla de�i�tirilen ikinci ve ond�rd�nc� maddelerine g�re afet b�lgesi oldu�u kararname ile tesbit ve ilan edilen yerlerde bina yap�lamaz ve mevcut binalar onar�lamaz.

KISIM II

SU BASKINI VE YANGIN AFET�NDEN KORUNMA

B�L�M 3- SU BASKINI AFET�NDEN KORUNMA

Su bask�n�na u�ram��, Afet B�lgesi kararnamesi kapsam�na al�nmakla birlikte 7269 say�l� kanunun 1051 say�l� kanunla de�i�tirilen ond�rd�nc� maddesine g�re yap�la�ma i�in yasak b�lge ilan edilmi� yerlerin d��nda kalan yerlerde, a�a��da belirtilen ko�ullara uyulmak kayd� ile bina yap�labilir ve mevcut binalar onar�labilir.

3.1- Binalar�n su ile temas etme olas�l�� bulunan k�s�mlar�nda, suya dayan�kl� olmayan yapay ve do�al yap� malzemeleri kullan�lamaz (kerpi�, ah�ap, t�f, al�� ta��, �amur har�l� duvar vb). Binalar�n en y�ksek su d�zeyinden en az 0.30 m y�ksekli�e kadar olan k�s�mlar�, 250 doz �imento har�l� ta� duvar, ya da daha dayan�kl� malzeme ile yap�lacakt�r.

3.2- Temel zemininin su alt�nda kalma olas�l�� varsa, bu durum g�z�n�nde tutularak gerekli teknik �nlemler al�nacakt�r. De�i�tirilecek, b�y�t�lecek; onar�lacak ya da g��lendirilecek binalarda; yeniden yap�lacak ya da de�i�tirilecek her bir k�s�m, binan�n su bask�n�na dayan�kl�l��n� artt�racak bi�imde olacakt�r. En y�ksek su d�zeyinin alt�nda kalacak depo, �ama��rl�k, s��nak ve benzeri yap� b�l�mleri yap�lamaz.

B�L�M 4- YANGIN AFET�NDEN KORUNMA

7269 say�l� kanunun ikinci maddesine g�re yang�n afetine u�ramas� olas� saha olarak saptanacak yerlerde yap�lacak binalar ile yang�ndan sonra onar�lacak binalarda, yang�na kar�� korunma ile ilgili T�rk Standard� haz�rlan�ncaya kadar, en az a�a��da belirtilen �nlemler al�nacakt�r.

4.1- Biti�ik d�zende yap�lacak binalar�n d�� duvarlar�nda ah�ap ve benzeri kolay yanabilir malzeme kullan�lmayacakt�r. Ta��y�c� sistemi ah�ap olan binalar biti�ik d�zende yap�lmayacakt�r. Bu t�r binalar, ortak arsa s�n�r�ndan en az 5 m uzakta yap�lacakt�r. Biti�ik d�zende yap�lan binalar�n biti�ik olan taraflar�nda, tavan d��emesi �st�nden ba�layarak �at� d�zleminden en az 0.60 m y�ksekli�e kadar ��kan, en az bir tu�la kal�nl�kta ve her iki y�z� s�val� kargir yang�n duvar� yap�lacakt�r.

4.2- �at�n�n oturdu�u d��eme d�zeyinin �zerinde yap�lacak bacalarda, bacan�n d�� duvar kal�nl�� en az bir tu�la boyutunda olacakt�r. ��yerlerinde ve merkezi �s�tma tesisat� olan yerlerde bu kal�nl�k bir bu�uk tu�ladan az olmayacakt�r. Bacalar ah�ap k�s�mlara temas etmeyecek ve ah�ap k�s�mlarla baca aras�nda en az 5 cm uzakl�k bulunacakt�r. Bacalar�n d�� k�s�mlar� s�vanacak, i� k�s�mlar�nda ise tu�la ya da briketlerin aralar�, rendelenmi� tahta ya da sa� kal�p kullan�larak har�la doldurulacakt�r. Bacalarda dolu normal tu�la, beton briket ya da benzeri yanmaz malzeme kullan�lacakt�r. Baca, �at�y� kesti�i d�zlemden en az 0.75 m ve �at�n�n en y�ksek noktas�ndan en az 0.50 m y�kse�e kadar ��kacak �ekilde yap�lacakt�r.

4.3- �elik ta��y�c� sistemi olan �ok katl� binalarda, yang�ndan etkilenebilecek kolon ve kiri�ler uygun bir malzeme ile kaplanarak koruyucu �nlemler al�nacakt�r. Alev alabilecek maddelerin yo�un olarak bulunabilece�i yerlerde de yang�na kar�� koruyucu ve �nleyici �nlemler al�nacakt�r.

4.4- De�i�tirilecek, b�y�t�lecek, onar�lacak ya da g��lendirilecek binalarda yeniden yap�lacak ya da de�i�tirilecek her bir k�s�m, binan�n yang�na dayan�kl�l��n� artt�racak bi�imde olacakt�r.

KISIM III

DEPREM AFET�NDEN KORUNMA

B�L�M 5- AMA�, GENEL �LKELER VE KAPSAM

5.1. AMA� VE GENEL �LKELER

5.1.1- Y�netmeli�in bu k�sm�n�n amac�, deprem yer hareketine maruz kalacak bina ve bina t�r� yap�lar�n tamam�n�n veya b�l�mlerinin depreme dayan�kl� tasar�m� ve yap�m� i�in gerekli minimum ko�ullar� tan�mlamakt�r.

5.1.2- Bu Y�netmelikte depreme dayan�kl� bina tasar�m�n�n ana ilkesi; hafif �iddetteki depremlerde binalardaki yap�sal ve yap�sal olmayan sistem elemanlar�n�n herhangi bir hasar g�rmemesi, orta �iddetteki depremlerde yap�sal ve yap�sal olmayan elemanlarda olu�abilecek hasar�n onar�labilir d�zeyde kalmas�, �iddetli depremlerde ise can kayb�n� �nlemek amac� ile binalar�n k�smen veya tamamen g��mesinin �nlenmesidir.

5.1.3- Bu Y�netmelikte esas al�nan tasar�m depremi, yukar�da 5.1.2'de tan�mlanan �iddetli depreme kar�� gelmektedir. B�l�m 6, Tablo 6.3'te tan�mlanan Bina �nem Katsay�s� I = 1 olan binalar i�in, tasar�m depreminin 50 y�ll�k bir s�re i�inde a��lma olas�l�� %10'dur.

5.1.4- Bu Y�netmelikte belirtilen deprem b�lgeleri, Bay�nd�rl�k ve �skan Bakanl��'nca haz�rlanan ve Bakanlar Kurulu karar� ile y�r�rl�kte olan T�rkiye Deprem B�lgeleri Haritas�'ndaki birinci, ikinci, ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgeleridir.

5.2. KAPSAM

5.2.1- Bu Y�netmelik h�k�mleri, yeni yap�lacak binalar i�in oldu�u kadar; ayn� zamanda de�i�tirilecek, b�y�lt�lecek, deprem �ncesi veya sonras�nda onar�lacak ya da g��lendirilecek binalar i�in de ge�erlidir.

5.2.2- Bu Y�netmelik h�k�mleri, betonarme (yerinde d�k�lm�� ve �ngerilmeli veya �ngerilmesiz prefabrike) binalar, �elik binalar ve bina t�r� yap�lar ile ah�ap, y��ma kargir ve kerpi� binalar i�in ge�erlidir.

5.2.3- Binalar ve bina t�r� yap�lar d��nda, tasar�m�n�n bu Y�netmelik h�k�mlerine g�re yap�lmas�na izin verilen bina t�r� olmayan di�er yap�lar, B�l�m 6'da, 6.12 ile tan�mlanan yap�larla s�n�rl�d�r. Bu ba�lamda; k�pr�ler, barajlar, liman yap�lar�, t�neller, boru hatlar�, enerji nakil hatlar�, n�kleer santrallar, do�al gaz depolama tesisleri gibi yap�lar, tamam� yer alt�nda bulunan yap�lar ve binalardan farkl� hesap ve g�venlik esaslar�na g�re projelendirilen di�er yap�lar bu Y�netmeli�in kapsam� d��ndad�r.

5.2.4- Yap� ta��y�c� sistemini deprem hareketinden yal�tmak amac� ile, temelleri ile zemin aras�nda �zel sistem ve gere�lerle donat�lan veya di�er aktif ve pasif kontrol sistemleri bulunan binalar i�in bu Y�netmelik h�k�mleri uygulanamaz.

5.2.5- Her t�rl� kapsam d�� yap�lara uygulanacak esaslar, kendi �zel y�netmelikleri yap�l�ncaya dek, yap�mlar� denetleyen Bakanl�klar taraf�ndan �a�da� uluslararas� standartlar g�z�n�nde tutularak �zel olarak saptanacak ve projeleri bu esaslara g�re d�zenlenecektir.

B�L�M 6- DEPREME DAYANIKLI B�NALAR ��N HESAP KURALLARI

6.0. S�MGELER

A(T)= Spektral �vme Katsay�s�

Ao = Etkin Yer �vmesi Katsay�s�

At = Birinci do�al titre�im periyodunun hesab�nda kullan�lan e�de�er alan [m2]

Awj = Binan�n temel �st�ndeki ilk kat�nda j'inci perdenin br�t enkesit alan� [m2]

Ba = Ta��y�c� sistem eleman�n�n a asal ekseni do�rultusunda tasar�ma esas i� kuvvet b�y�kl��

Bax = Ta��y�c� sistem eleman�n�n a asal ekseni do�rultusunda, x do�rultusundaki depremden olu�an i� kuvvet b�y�kl��

Bay = Ta��y�c� sistem eleman�n�n a asal ekseni do�rultusunda, x'e dik y do�rultusundaki depremden olu�an i� kuvvet b�y�kl��

BB = Mod Birle�tirme Y�nteminde mod katk�lar�n�n birle�tirilmesi ile bulunan herhangi bir b�y�kl�k

BD = BB b�y�kl��ne ait b�y�t�lm�� de�er

Ct = E�de�er Deprem Y�k� Y�nteminde birinci do�al titre�im periyodunun yakla��k olarak belirlenmesinde kullan�lan katsay�

Di = E�de�er Deprem Y�k� Y�nteminde burulma d�zensizli�i olan binalar i�in i'inci katta +- %5 ek d��merkezli�e uygulanan b�y�tme katsay�s�

dfi = Binan�n i'inci kat�nda Ffi fiktif y�klerine g�re hesaplanan yerde�i�tirme

di = Binan�n i'inci kat�nda deprem y�klerine g�re hesaplanan yerde�i�tirme

Ffi = Birinci do�al titre�im periyodunun hesab�nda i'inci kata etkiyen fiktif y�k

Fi = E�de�er Deprem Y�k� Y�nteminde i'inci kata etkiyen e�de�er deprem y�k�

fe = Mekanik ve elektrik donan�m�n k�tle merkezine etkiyen e�de�er deprem y�k�

g = Yer�ekimi ivmesi (9.81 m/s2)

gi = Binan�n i'inci kat�ndaki toplam sabit y�k

Hi = Binan�n i'inci kat�n�n temel �st�nden itibaren �l��len y�ksekli�i (Bodrum katlar�nda rijit �evre perdelerinin bulundu�u binalarda i'inci kat�n zemin kat d��emesi �st�nden itibaren �l��len y�ksekli�i) [m]

HN = Binan�n temel �st�nden itibaren �l��len toplam y�ksekli�i (Bodrum katlar�nda rijit �evre perdelerinin bulundu�u binalarda zemin kat d��emesi �st�nden itibaren �l��len toplam y�kseklik) [m]

hi = Binan�n i'inci kat�n�n kat y�ksekli�i

I = Bina �nem Katsay�s�

lwj = Binan�n temel �st�ndeki ilk kat�nda j'inci perdenin, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda �al��an uzunlu�u [m]

Mr = r'inci do�al titre�im moduna ait modal k�tle

Mxr = G�z�n�ne al�nan x deprem do�rultusunda binan�n r'inci do�al titre�im modundaki etkin k�tle

Myr = G�z�n�ne al�nan y deprem do�rultusunda binan�n r'inci do�al titre�im modundaki etkin k�tle

mi = Binan�n i'inci kat�n�n k�tlesi (mi = wi/g)

mq i = Kat d��emelerinin rijit diyafram olarak �al��mas� durumunda, binan�n i'inci kat�n�n kayd�r�lmam�� k�tle merkezinden ge�en d��ey eksene g�re k�tle eylemsizlik momenti

N = Binan�n temel �st�nden itibaren toplam kat say�s� (Bodrum katlar�nda rijit �evre perdelerinin bulundu�u binalarda zemin kat d��emesi �st�nden itibaren toplam kat say�s�)

n = Hareketli Y�k Kat�l�m Katsay�s�

qi = Binan�n i'inci kat�ndaki toplam hareketli y�k

R = Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�s�

Ra(T) = Deprem Y�k� Azaltma Katsay�s�

RN� = Tablo 6.5'te deprem y�klerinin tamam�n�n s�neklik d�zeyi normal �er�eveler taraf�ndan ta��nd�� durum i�in tan�mlanan Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�s�

RYP = Tablo 6.5'te deprem y�klerinin tamam�n�n s�neklik d�zeyi y�ksek perdeler taraf�ndan ta��nd�� durum i�in tan�mlanan Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�s�

S(T) = Spektrum Katsay�s�

Spa(Tr)= r'inci do�al titre�im modu i�in ivme spektrumu ordinat� [m/s2]

T = Bina do�al titre�im periyodu [s]

T1 = Binan�n birinci do�al titre�im periyodu [s]

T1A = Binan�n amprik ba��nt� ile hesaplanan birinci do�al titre�im periyodu [s]

TA,TB = Spektrum Karakteristik Periyotlar� [s]

Tr,Ts = Binan�n r'inci ve s'inci do�al titre�im periyotlar� [s]

Vt = E�de�er Deprem Y�k� Y�nteminde g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda binaya etkiyen toplam e�de�er deprem y�k� (taban kesme kuvveti)

VtB = Mod Birle�tirme Y�nteminde, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda modlara ait katk�lar�n birle�tirilmesi ile bulunan bina toplam deprem y�k� (taban kesme kuvveti)

W = Binan�n, hareketli y�k kat�l�m katsay�s� kullan�larak bulunan toplam a��rl��

we = Mekanik veya elektrik donan�m�n�n a��rl��

wi = Binan�n i'inci kat�n�n, hareketli y�k kat�l�m katsay�s� kullan�larak hesaplanan a��rl��

Y = Mod Birle�tirme Y�nteminde hesaba kat�lan yeterli do�al titre�im modu say�s�

= Deprem derzi bo�luklar�n�n hesab�nda kullan�lan katsay�

M = Sneklik d�zeyi y�ksek perdelerin taban�nda elde edilen e�ilme momentleri toplam�n�n, binan�n t�m� i�in tabanda meydana gelen toplam devrilme momentine oran� (De�.parantez i�i h�k�m-RG: 2.7.1998 - 23390) (Perde taban�ndaki e�ilme momentlerinin hesab�nda, perdelere d�zlemi i�inde saplanan kiri�lerin u�lar�nda depremden meydana gelen kesme kuvvetlerinin katk�s� da g�z�n�ne al�nabilir.)

= Mod Birle�tirme Y�ntemi ile hesaplanan b�y�kl�klerin alt s�n�rlar�n�n belirlenmesi i�in kullan�lan katsay�

i = Binan�n i'inci kat�ndaki g�reli kat �telemesi

(i)max= Binan�n i'inci kat�ndaki maksimum g�reli kat �telemesi

(i)ort= Binan�n i'inci kat�ndaki ortalama g�reli kat �telemesi

FN = Binan�n N'inci kat�na (tepesine) etkiyen ek e�de�er deprem y�k�

bi = i'inci katta tan�mlanan Burulma D�zensizli�i Katsay�s�

ci = i'inci katta tan�mlanan Dayan�m D�zensizli�i Katsay�s�

ki = i'inci katta tan�mlanan Rijitlik D�zensizli�i Katsay�s�

xir = Kat d��emelerinin rijit diyafram olarak �al��t�� binalarda, r'inci mod �eklinin i'inci katta x ekseni do�rultusundaki yatay bile�eni

yir = Kat d��emelerinin rijit diyafram olarak �al��t�� binalarda, r'inci mod �eklinin i'inci katta y ekseni do�rultusundaki yatay bile�eni

ir = Kat d��emelerinin rijit diyafram olarak �al��t�� binalarda, r'inci mod �eklinin i'inci katta d��ey eksen etraf�ndaki d�nme bile�eni

i = i'inci katta tan�mlanan �kinci Mertebe G�sterge De�eri

(Ek. RG: 2.7.1998 - 23390)

Vi = G�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda binan�n i'inci kat�na etki eden kat kesme kuvveti

6.1. KAPSAM

6.1.1- B�l�m 5'teki 5.1.4'te tan�mlanan deprem b�lgelerinde yap�lacak t�m yerinde d�kme ve prefabrike betonarme binalar ile �elik binalar ve bina t�r� yap�lar�n depreme dayan�kl� olarak hesaplanmas�nda esas al�nacak deprem y�kleri ve uygulanacak hesap kurallar� bu b�l�mde tan�mlanm��t�r. Ah�ap, y��ma kargir ve kerpi� binalara ili�kin kurallar ise, s�ras� ile, B�l�m 9, B�l�m 10 ve B�l�m 11'de verilmi�tir.

6.1.2- Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yap�lar�n�n hesab�na ili�kin kurallar B�l�m 12'de verilmi�tir.

6.1.3- Bina t�r�nde olmayan, ancak bu b�l�mde verilen kurallara g�re hesaplanmas�na izin verilen yap�lar, 6.12'de belirtilenlerle s�n�rl�d�r.

6.2. GENEL �LKE VE KURALLAR

6.2.1. Bina Ta��y�c� Sistemlerine �li�kin Genel �lkeler

6.2.1.1- Bir b�t�n olarak deprem y�klerini ta��yan bina ta��y�c� sisteminde ve ayn� zamanda ta��y�c� sistemi olu�turan elemanlar�n her birinde, deprem y�klerinin temel zeminine kadar s�rekli bir �ekilde ve g�venli olarak aktar�lmas�n� sa�layacak yeterlikte rijitlik, kararl�l�k ve dayan�m bulunmal�d�r. Bu ba�lamda d��eme sistemleri, deprem kuvvetlerinin ta��y�c� sistem elemanlar� aras�nda g�venle aktar�lmas�n� sa�layacak d�zeyde rijitlik ve dayan�ma sahip olmal�d�r.

6.2.1.2- Binaya aktar�lan deprem enerjisinin �nemli bir b�l�m�n�n ta��y�c� sistemin s�nek davran�� ile t�ketilmesi i�in, bu y�netmelikte B�l�m 7 ve B�l�m 8'de belirtilen s�nek tasar�m ilkelerine titizlikle uyulmal�d�r.

6.2.1.3- A�a��da 6.3.1'de tan�mlanan d�zensiz binalar�n tasar�m�ndan ve yap�m�ndan ka��n�lmal�d�r. Ta��y�c� sistem planda simetrik veya simetri�e yak�n d�zenlenmeli ve Tablo 6.1'de A1 ba�l�� ile tan�mlanan burulma d�zensizli�ine olabildi�ince yer verilmemelidir. Bu ba�lamda, perde vb. rijit ta��y�c� sistem elemanlar�n�n binan�n burulma rijitli�ini artt�racak bi�imde yerle�tirilmesine �zen g�sterilmelidir. D��ey do�rultuda ise �zellikle Tablo 6.1'de B1 ve B2 ba�l�klar� ile tan�mlanan ve herhangi bir katta zay�f kat veya yumu�ak kat durumu olu�turan d�zensizliklerden ka��n�lmal�d�r. Bu ba�lamda, ta��y�c� sistem hesab�nda g�z�n�ne al�nmayan, ancak kendi d�zlemlerinde �nemli derecede rijitli�e sahip olabilen dolgu duvarlar�n�n baz� katlarda ve �zellikle binalar�n giri� katlar�nda kald�r�lmas� ile olu�an ani rijitlik ve dayan�m azalmalar�n�n olumsuz etkilerini gidermek i�in bina ta��y�c� sisteminde gerekli �nlemler al�nmal�d�r.

6.2.1.4- B�l�m 12, Tablo 12.1'de tan�mlanan (C) ve (D) gruplar�na giren zeminlere oturan kolon ve �zellikle perde temellerindeki d�nmelerin ta��y�c� sistem hesab�na etkileri, uygun idealle�tirme y�ntemleri ile g�z�n�ne al�nmal�d�r.

6.2.2. Deprem Y�klerine �li�kin Genel Kurallar

6.2.2.1- Binalara etkiyen deprem y�klerinin belirlenmesi i�in, bu b�l�mde aksi belirtilmedik�e, 6.4'te tan�mlanan Spektral �vme Katsay�s� ve 6.5'te tan�mlanan Deprem Y�k� Azaltma Katsay�s� esas al�nacakt�r.

6.2.2.2- Bu Y�netmelikte aksi belirtilmedik�e, deprem y�klerinin sadece yatay d�zlemde ve binan�n birbirine dik iki ekseni do�rultusunda ayr� ayr� etkidikleri varsay�lacakt�r. Ta��y�c� sistem elemanlar�n�n asal eksenlerinin g�z�n�ne al�nan yatay deprem do�rultular� ile �ak��mad�� durumlarda 6.3.2.3 uygulanacakt�r.

6.2.2.3- Deprem y�kleri ile di�er y�klerin ortak etkisi alt�nda binan�n ta��y�c� sistem elemanlar�nda olu�acak tasar�m i� kuvvetlerinin ta��ma g�c� ilkesine g�re hesab�nda kullan�lacak y�k katsay�lar�, bu Y�netmelikte aksi belirtilmedik�e, ilgili yap� y�netmeliklerinden al�nacakt�r.

6.2.2.4- Deprem y�kleri ile r�zgar y�klerinin binaya ayn� zamanda etkimedi�i varsay�lacak ve her bir yap� eleman�n�n boyutland�r�lmas�nda, deprem ya da r�zgar etkisi i�in hesaplanan b�y�kl�klerin elveri�siz olan� g�z�n�ne al�nacakt�r. Ancak, r�zgardan olu�an b�y�kl�klerin daha elveri�siz olmas� durumunda bile; elemanlar�n boyutland�r�lmas�, detayland�r�lmas� ve birle�im noktalar�n�n d�zenlenmesinde, bu Y�netmelikte belirtilen ko�ullara uyulmas� zorunludur.

6.3. D�ZENS�Z B�NALAR

6.3.1. D�zensiz Binalar�n Tan�m�

Depreme kar�� davran��lar�ndaki olumsuzluklar nedeni ile tasar�m�ndan ve yap�m�ndan ka��n�lmas� gereken d�zensiz binalar'�n tan�mlanmas� ile ilgili olarak, planda ve d��ey do�rultuda d�zensizlik meydana getiren durumlar Tablo 6.1'de, bunlarla ilgili ko�ullar ise a�a��da 6.3.2'de verilmi�tir.

6.3.2. D�zensiz Binalara �li�kin Ko�ullar

Tablo 6.1'de tan�mlanan d�zensizlik durumlar�na ili�kin ko�ullar a�a��da belirtilmi�tir:

6.3.2.1- A1 ve B2 t�r� d�zensizlikler, a�a��da 6.6'da belirtildi�i �zere, deprem hesab�nda kullan�lacak y�ntemin se�iminde etken olan d�zensizliklerdir.

6.3.2.2- A2 ve A3 t�r� d�zensizliklerin bulundu�u binalarda, birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, kat d��emelerinin kendi d�zlemleri i�inde deprem kuvvetlerini d��ey ta��y�c� sistem elemanlar� aras�nda g�venle aktarabildi�i hesapla do�rulanacakt�r.

6.3.2.3- A4 t�r� d�zensizli�in bulundu�u binalarda, ta��y�c� sistem elemanlar�n�n asal eksen do�rultular�ndaki i� kuvvet b�y�kl�kleri 6.7.5 ve 6.8.6'ya g�re elde edilecektir.

6.3.2.4- B1 t�r� d�zensizli�inin bulundu�u binalarda, g�z�n�ne al�nan i'inci kattaki dolgu duvar� alanlar�n�n toplam� bir �st kattakine g�re fazla ise, ci'nin hesab�nda dolgu duvarlar� g�z�n�ne al�nmayacakt�r. 0.60 (ci)min 0.80 aral��nda Tablo 6.5'te verilen ta��y�c� sistem davran�� kat say�s� 1.25 (nci) min de�eri ile �arp�larak her iki deprem do�rultusunda da binan�n t�m�ne uygulanacakt�r. Ancak hi�bir zaman ci <0.60 olmayacakt�r. Aksi durumda, zay�f kat�n dayan�m� ve rijitli�i artt�r�larak deprem hesab� tekrarlanacakt�r. Bu t�r d�zensizli�i olan binalarda ayr�ca 7.3.4.3'te verilen ko�ul uygulanacakt�r.

TABLO 6.1 - D�ZENS�Z B�NALAR

A - PLANDA D�ZENS�ZL�K DURUMLARI

�lgili Maddeler

A1 - Burulma D�zensizli�i:

Birbirine dik iki deprem do�rultusunun herhangi biri i�in, herhangi

bir katta en b�y�k g�reli kat �telemesinin o katta ayn� do�rultudaki

ortalama g�reli �telemeye oran�n� ifade eden Burulma D�zensizli�i

6.3.2.1

Katsay�s� bi'nin 1.2'den b�y�k olmas� durumu (�ekil 6.1).

[ h bi=(D l)max/(D l)ort> 1.2]

G�reli kat �telemelerinin hesab�, - %5 ek d��merkezlik etkileri de

g�z�n�ne al�narak, 6.7'ye g�re yap�lacakt�r.

A2- D��eme S�reksizlikleri:

Herhangi bir kattaki d��emede (�ekil 6.2);

I- Merdiven ve asans�r bo�luklar� dahil, bo�luk alanlar� toplam�n�n

kat br�t alan�n�n 1/3'�nden fazla olmas� durumu,

II- Deprem y�klerinin d��ey ta��y�c� sistem elemanlar�na g�venle

6.3.2.2

aktar�labilmesini g��le�tiren yerel d��eme bo�luklar�n�n bulunmas�

durumu,

III- D��emenin d�zlem i�i rijitlik ve dayan�m�nda ani azalmalar�n

olmas� durumu

A3- Planda ��k�nt�lar Bulunmas�:

Bina kat planlar�nda ��k�nt� yapan k�s�mlar�n birbirine dik iki

do�rultudaki boyutlar�n�n her ikisinin de, binan�n o kat�n�n ayn�

6.3.2.2

do�rultulardaki toplam plan boyutlar�n�n %20'sinden daha b�y�k

olmas� durumu (�ekil 6.3).

A4- Ta��y�c� Eleman Eksenlerinin Paralel Olmamas�:

Ta��y�c� sistemin d��ey elemanlar�n�n plandaki asal eksenlerinin,

6.3.2.3

g�z�n�ne al�nan birbirine dik yatay deprem do�rultular�na paralel

olmamas� durumu (�ekil 6.4).

B - D��EY DO�RULTUDA D�ZENS�ZL�K DURUMLARI

�lgili Maddeler

B1 - Kom�u Katlar Aras� Dayan�m D�zensizli�i (Zay�f Kat):

Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem do�rultusunun

herhangi birinde, herhangi bir kattaki etkili kesme alan�'n�n, bir �st

kattaki etkili kesme alan�'na oran� olarak tan�mlanan Dayan�m

6.3.2.4

D�zensizli�i Katsay�s� h ci'nin 0.80'den k��k olmas� durumu.

[h ci=(S Ae)�/(S Ae)�+1< 0.80]

Herhangi bir katta etkili kesme alan�n�n tan�m�:

S Ae= S Aw + S Ag + 0.15-S Ak (Simgeler i�in Bkz. 7.0)

B2 - Kom�u Katlar Aras� Rijitlik D�zensizli�i (Yumu�ak Kat):

Birbirine dik iki deprem do�rultusunun herhangi biri i�in, herhangi

bir i'inci kattaki ortalama g�reli kat �telemesinin bir �st kattaki

ortalama g�reli kat �telemesine oran� olarak tan�mlanan Rijitlik

6.3.2.1

D�zensizli�i Katsay�s� ()'nin 1.5'tan fazla olmas� durumu.

[ h ki = (D ort/ (D �+1)ort>1.5]

G�reli kat �telemelerinin hesab�, - %5 ek d��merkezlik etkileri de

g�z�n�ne al�narak 6.7'ye g�re yap�lacakt�r.

B3 - Ta��y�c� Sistemin D��ey Elemanlar�n�n S�reksizli�i:

Ta��y�c� sistemin d��ey elemanlar�n�n (kolon veya perdelerin) baz�

katlarda kald�r�larak kiri�lerin veya guseli kolonlar�n �st�ne veya

6.3.2.5

ucuna oturtulmas�, ya da �st kattaki perdelerin altta kolonlara veya

kiri�lere oturtulmas� durumu (�ekil 6.5).

6.3.2.5 - B3 t�r� d�zensizli�in bulundu�u binalara ili�kin ko�ullar a�a��da belirtilmi�tir:

(a) B�t�n deprem b�lgelerinde, kolonlar�n binan�n herhangi bir kat�nda konsol kiri�lerin veya alttaki kolonlarda olu�turulan guselerin �st�ne veya ucuna oturtulmas�na hi�bir zaman izin verilmez.

(b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kiri�e oturmas� durumunda, kiri�in b�t�n kesitlerinde ve ayr�ca g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda bu kiri�in ba�land�� d��m noktalar�na birle�en di�er kiri� ve kolonlar�n b�t�n kesitlerinde, d��ey y�kler ve depremin ortak etkisinden olu�an t�m i� kuvvet de�erleri %50 oran�nda artt�r�lacakt�r.

(c) �st kattaki perdenin her iki ucundan altta kolonlara oturtulmas� durumunda, bu kolonlarda d��ey y�kler ve depremin ortak etkisinden olu�an t�m i� kuvvet de�erleri %50 artt�r�lacakt�r. Bu t�r d�zensizli�in bulundu�u betonarme binalarda ayr�ca 7.3.4.3'te verilen ko�ul uygulanacakt�r.

(d) Perdelerin binan�n herhangi bir kat�nda, kendi d�zlemleri i�inde kiri�lerin �st�ne a��kl�k ortas�nda oturtulmas�na hi�bir zaman izin verilmez.

D��emelerin kendi d�zlemleri i�inde rijit diyafram olarak �al��malar� durumunda

(D )ort =1/2 [ D i)max + (D i)min] D

Burulma d�zensizli�i katsay�s�:

h bi = (D i) ma� / (D i)ort

Burulma d�zensizli�i durumu: h bi > 1.2

�ekil 6.1

6.4. ELAST�K DEPREM Y�KLER�N�N TANIMLANMASI: SPEKTRAL �VME KATSAYISI

Deprem y�klerinin belirlenmesi i�in esas al�nacak olan ve tan�m olaraki %5 s�n�m oran� i�in elastik Tasar�m �vme Spektrumu'nun yer�ekimi ivmesi g'ye b�l�nmesine kar�� gelen Spektral �vme Katsay�s�, A(T), Denk.(6.1) ile verilmi�tir.

A(T)=A0 I S(T) (6.1)

6.4.1. Etkin Yer �vmesi Katsay�s�

Denk.(6.1)'de yer alan Etkin Yer �vmesi Katsay�s�, A0, Tablo 6.2'de tan�mlanm��t�r.

TABLO 6.2- ETK�N YER �VMES� KATSAYISI (A0)

Deprem B�lgesi

0.40

0.30

0.20

0.10

6.4.2. Bina �nem Katsay�s�

Denk.(6.1)'de yer alan Bina �nem Katsay�s�, I, Tablo 6.3'te tan�mlanm��t�r.

TABLO 6.3 - B�NA �NEM KATSAYISI (I)

Binan�n Kullan�m Amac�

Bina �nem

veya T�r�

Katsay�s� (I)

1. Deprem sonras� kullan�m� gereken binalar ve tehlikeli madde

i�eren binalar

a) Deprem sonras�nda hemen kullan�lmas� gerekli binalar

(Hastaneler, dispanserler, sa�l�k ocaklar�, itfaiye bina ve tesisleri, PTT

ve di�er haberle�me tesisleri, ula��m istasyonlar� ve terminalleri, enerji

1.5

�retim ve da��t�m tesisleri; vilayet, kaymakaml�k ve belediye y�netim

binalar�, ilk yard�m ve afet planlama istasyonlar�)

b) Toksit, patlay�c�, parlay�c�, vb �zellikleri olan maddelerin

bulundu�u veya depoland�� binalar

2. �nsanlar�n uzun s�reli ve yo�un olarak bulundu�u ve de�erli

e�yan�n sakland�� binalar

a) Okullar, di�er e�itim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri

1.4

k��lalar, cezaevleri, vb.

b) M�zeler

3. �nsanlar�n k�sa s�reli ve yo�un olarak bulundu�u binalar

1.2

Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonlar�, vb.

4. Di�er binalar

Yukar�daki tan�mlara girmeyen di�er binalar

1.0

(Konutlar, i�yerleri, oteller, bina t�r� end�stri yap�lar�, vb)

6.4.3. Spektrum Katsay�s�

6.4.3.1- Denk.(6.1)'de yer alan Spektrum Katsay�s�, S(T), yerel zemin ko�ullar�na ve bina do�al periyodu T'ye ba�l� olarak Denk.(6.2) ile hesaplanacakt�r (�ekil 6.6).

S(T)=1 + 1.5 T/TA

(0 � T � TA)

(6.2a)

S(T)=2.5

(TA � T � TB)

(6.2b)

S(T)=2.5 (TB/T)0.8

(T > TB)

(6.2c)

Denk.(6.2)'deki Spektrum Karakteristik Periyotlar�, TA ve TB, B�l�m 12'de Tablo 12.2 ile tan�mlanan Yerel Zemin S�n�flar�'na ba�l� olarak Tablo 6.4'te verilmi�tir.

TABLO 6.4 - SPEKTRUM KARAKTER�ST�K PER�YOTLARI (TA, TB)

Tablo 12.2'ye g�re

Yerel Zemin S�n�f�

(saniye)

0.10

0.30

0.15

0.40

0.15

0.60

0.20

0.90

6.4.3.2 - B�l�m 12'de 12.2.1.2 ve 12.2.1.3'te belirtilen ko�ullar�n yerine getirilmemesi durumunda, Tablo 6.4'te Z4 yerel zemin s�n�f� i�in tan�mlanan spektrum karakteristik periyotlar� kullan�lacakt�r.

6.4.4. �zel Tasar�m �vme Spektrumlar�

Gerekli durumlarda elastik tasar�m ivme spektrumu, yerel deprem ve zemin ko�ullar� g�z�n�ne al�narak yap�lacak �zel ara�t�rmalarla da belirlenebilir. Ancak, bu �ekilde belirlenecek ivme spektrumu ordinatlar�na kar�� gelen spektral ivme katsay�lar�, t�m periyotlar i�in, Tablo 6.4'teki ilgili karakteristik periyotlar g�z�n�ne al�narak Denk. (6.1)'den bulunacak de�erlerden hi�bir zaman daha k��k olmayacakt�r.

6.5. ELAST�K DEPREM Y�KLER�N�N AZALTILMASI: DEPREM Y�K�

AZALTMA KATSAYISI

Depremde ta��y�c� sistemin kendine �zg� do�rusal elastik olmayan davran��n� g�z�n�ne almak �zere, 6.4'te verilen spektral ivme katsay�s�na g�re bulunacak elastik deprem y�kleri, a�a��da tan�mlanan Deprem Y�k� Azaltma Katsay�s�'na b�l�necektir.

Deprem Y�k� Azaltma Katsay�s�, Ra(T), �e�itli ta��y�c� sistemler i�in a�a��daki Tablo 6.5'te tan�mlanan Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�s�, R'ye ve do�al titre�im periyodu, T'ye ba�l� olarak Denk. (6.3) ile belirlenecektir.

Ra(T)=1.5 +(R-1.5)T/TA

(0 � T � TA)

(6.3a)

Ra(T)=R

(T > TA)

(6.3b)

6.5.1. Ta��y�c� Sistemlerin S�neklik D�zeylerine �li�kin Genel Ko�ullar

6.5.1.1- Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�lar� Tablo 6.5'te verilen s�neklik d�zeyi y�ksek ta��y�c� sistemler ve s�neklik d�zeyi normal ta��y�c� sistemler'e ili�kin tan�mlar ve uyulmas� gerekli ko�ullar, betonarme binalar i�in B�l�m 7'de, �elik binalar i�in ise B�l�m 8'de verilmi�tir.

6.5.1.2- Tablo 6.5'te s�neklik d�zeyi y�ksek olarak g�z�n�ne al�nacak ta��y�c� sistemlerde, s�neklik d�zeyinin her iki yatay deprem do�rultusunda da y�ksek olmas� zorunludur. S�neklik d�zeyi bir deprem do�rultusunda y�ksek, buna dik di�er deprem do�rultusunda ise normal olan sistemler, her iki do�rultuda da s�neklik d�zeyi normal sistemler olarak say�lacakt�r.

TABLO 6.5- TA�IYICI S�STEM DAVRANI� KATSAYISI (R)

B�NA TA�IYICI S�STEM�

S�neklik D�zeyi Normal Sistemler

S�neklik D�zeyi Y�ksek Sistemler

(1) YER�NDE D�KME BETONARME B�NALAR

(1.1) Deprem y�klerinin tamam�n�n �er�evelerle ta��nd�� binalar.......................................

(1.2) Deprem y�klerinin tamam�n�n ba� kiri�li (bo�luklu) perdelerle ta��nd�� binalar....................

(1.3) Deprem y�klerinin tamam�n�n bo�luksuz perdelerle ta��nd�� binalar....................................

(1.4) Deprem y�klerinin, �er�eveler ile bo�luksuz ve/veya ba� kiri�li (bo�luklu) perdeler taraf�ndan birlikte ta��nd�� binalar..

(2) PREFABR�KE BETONARME B�NALAR

(2.1) Deprem y�klerinin tamam�n�n, ba�lant�lar� tersinir momentleri aktarabilen �er�evelerle ta��nd�� binalar..............

(2.2) Deprem y�klerinin tamam�n�n; kolonlar� temelde ankastre, �stte mafsall� tek katl� �er�evelerle ta��nd�� binalar..

(2.3) Deprem y�klerinin tamam�n�n prefabrike bo�luksuz perdelerle ta��nd�� binalar.......................................

(2.4) Deprem y�klerinin, ba�lant�lar� tersinir momentleri aktarabilen prefabrike �er�eveler ile yerinde d�kme bo�luksuz ve/veya ba� kiri�li (bo�luklu) perdeler taraf�ndan birlikte ta��nd�� binalar..................................................

(3) �EL�K B�NALAR

(3.1) Deprem y�klerinin tamam�n�n �er�evelerle ta��nd�� binalar............................................................

(3.2) Deprem y�klerinin tamam�n�n; kolonlar� temelde ankastre, �stte mafsall� tek katl� �er�evelerle ta��nd�� binalar..

(3.3) Deprem y�klerinin tamam�n�n �aprazl� perdeler veya yerinde d�kme betonarme perdeler taraf�ndan ta��nd�� binalar

a. �aprazlar�n merkezi olmas� durumu..............................

b. �aprazlar�n d��merkez olmas� durumu............................

c. Betonarme perde durumu.........................................

(3.4) Deprem y�klerinin �er�eveler ile birlikte �aprazl� �elik perdeler veya yerinde d�kme betonarme perdeler taraf�ndan birlikte ta��nd�� binalar

(a)�aprazlar�n merkezi olmas� durumu..............................

(b) �aprazlar�n d��merkez olmas� durumu............................

6.5.1.3- Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, a�a��da belirtilen betonarme binalarda s�neklik d�zeyi y�ksek sistemler'in kullan�lmas� zorunludur.

(a) Ta��y�c� sistemi sadece �er�evelerden olu�an binalar,

(b) Ta��y�c� sistemden ba��ms�z olarak, Tablo 6.3'e g�re Bina �nem Katsay�s� I=1.5 ve I=1.4 olan t�m binalar (Bu t�r binalarda, 6.5.4.2'de tan�mlanan s�neklik d�zeyi bak�m�ndan karma ta��y�c� sistemler kullan�labilir).

6.5.1.4- A�a��da 6.5.3.1'de belirtilen sistemler hari� olmak �zere, ta��y�c� sistemi sadece s�neklik d�zeyi normal �er�evelerden olu�an betonarme binalar, ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde HN � 25 m olmak ko�ulu ile yap�labilir. Bu binalar�n HN > 25 m durumunda yap�labilmesi i�in, a�a��da 6.5.3.2'de verilen kurallara uyulmas� zorunludur.

6.5.2. S�neklik D�zeyi Y�ksek Betonarme Bo�luksuz Perdeli-�er�eveli

Sistemlere �li�kin Ko�ullar

Deprem y�klerinin s�neklik d�zeyi y�ksek bo�luksuz (ba� kiri�siz) betonarme perdeler ile s�neklik d�zeyi y�ksek betonarme veya �elik �er�eveler taraf�ndan birlikte ta��nd�� binalara ili�kin ko�ullar a�a��da verilmi�tir.

6.5.2.1- Bu t�r sistemlerde Tablo 6.5'te verilen R=7 katsay�s�n�n kullan�labilmesi i�in, bo�luksuz perdelerin taban�nda deprem y�klerinden meydana gelen e�ilme momentlerinin toplam�, binan�n t�m� i�in tabanda meydana gelen toplam devrilme momentinin %75'inden daha fazla olmayacakt�r (a M � 0.75).

6.5.2.2- Yukar�daki ko�ulun sa�lanamamas� durumunda, 0.75 <()M >< a M � 1.0 aral��nda kullan�lacak R katsay�s�, R=10 - 4a M ba��nt�s� ile belirlenecektir.

6.5.3. S�neklik D�zeyi Normal Baz� Sistemlerde Perde Kullan�m Zorunlulu�una �li�kin Ko�ullar

6.5.3.1- Kiri�siz d��emeli betonarme sistemler ile, kolon ve kiri�leri 7.3, 7.4 ve 7.5'te verilen ko�ullardan herhangi birini sa�lamayan dolgulu veya dolgusuz di�li ve kaset d��emeli sistemler, s�neklik d�zeyi normal sistemler olarak g�z�n�ne al�nacakt�r. Bu sistemler, binada perde kullan�lmamas� durumunda, sadece ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde ve HN � 13 m olmak ko�ulu ile yap�labilir.

6.5.3.2- Yukar�da 6.5.1.4'te tan�mlanan binalar�n HN > 25 m durumunda yap�labilmesi, 6.5.3.1'de tan�mlanan ta��y�c� sistemlerin ise birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde veya HN > 13 m olmas� durumunda ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde uygulanabilmesi i�in, binan�n t�m y�ksekli�i boyunca devam eden ve a�a��daki ko�ullar� sa�layan s�neklik d�zeyi normal veya y�ksek betonarme bo�luksuz ya da ba� kiri�li (bo�luklu) perdelerin kullan�lmas� zorunludur.

(a) Ta��y�c� sistemde s�neklik d�zeyi normal perdelerin kullan�lmas� durumunda, her bir deprem do�rultusunda, deprem y�klerine g�re perdelerin taban�nda elde edilen e�ilme momentlerinin toplam�, binan�n t�m� i�in tabanda meydana gelen toplam devrilme momentinin %75'inden daha fazla olacakt�r(De�.Parantez i�i h�k�m-RG: 2.7.1998 - 23390) Perde taban�ndaki e�ilme momentlerinin hesab�nda, perdelere d�zlemi i�inde saplanan kiri�lerin u�lar�nda depremden meydana gelenkesme kuvvetlerinin katk�s� da g�z�n�ne al�nabilir.)

(b) Ta��y�c� sistemde s�neklik d�zeyi y�ksek perdelerin kullan�lmas� durumunda, a�a��da karma ta��y�c� sistemler i�in verilen 6.5.4.2 uygulanacakt�r.

6.5.4. Karma Ta��y�c� Sistemlere �li�kin Ko�ullar

6.5.4.1- A�a��da 6.5.4.2 ve 6.5.4.3'te belirtilen durumlar hari� olmak �zere, Tablo 6.5'te tan�mlanan yatay y�k ta��y�c� sistemlerinin iki yatay deprem do�rultusunda birbirinden farkl� olmas� veya herhangi bir do�rultuda karma olarak kullan�lmas� durumlar�nda, de�eri en k��k olan R katsay�s� her iki do�rultuda da t�m binaya uygulanacakt�r.

6.5.4.2- Yukar�da 6.5.3.2'de belirtilen betonarme sistemler ile s�neklik d�zeyi normal kiri� ve kolonlardan olu�an �elik �er�eveli sistemlerin, s�neklik d�zeyi y�ksek perdelerle birarada kullan�lmas� m�mk�nd�r. Bu �ekilde olu�turulan s�neklik d�zeyi bak�m�ndan karma sistemler'de, a�a��da belirtilen ko�ullara uyulmak kayd� ile, s�neklik d�zeyi y�ksek bo�luksuz, ba� kiri�li (bo�luklu) betonarme perdeler veya �elik binalar i�in d��merkez �aprazl� �elik perdeler kullan�labilir.

(a) Bu t�r karma sistemlerin deprem hesab�nda �er�eveler ve perdeler birarada g�z�n�ne al�nacak, ancak her bir deprem do�rultusunda mutlaka a M 0.40 olacakt�r.

(b) Her iki deprem do�rultusunda da a M 2/3 olmas� durumunda, Tablo 6.5'de deprem y�klerinin tamam�n�n s�neklik d�zeyi y�ksek perde taraf�ndan ta��nd�� durum i�in verilen R katsay�s� (R= RYP), ta��y�c� sistemin t�m� i�in kullan�labilir.

(c) 0.40 > a M > 2/3 aral��nda ise, her iki deprem do�rultusunda da ta��y�c� sistemin t�m� i�in R=RN�+1.5a M (RYP - RN�) ba��nt�s� uygulanacakt�r.

6.5.4.3- Binalar�n bodrum katlar�n�n �evresinde kullan�lan rijit betonarme perde duvarlar�, Tablo 6.5'te yer alan perdeli veya perdeli-�er�eveli sistemlerin bir par�as� olarak g�z�n�ne al�nmayacakt�r. Bu t�r binalar�n hesab�nda izlenecek kurallar 6.7.2.4 ve 6.8.3.2'de verilmi�tir.

6.5.5. D��m Noktalar� Mafsall� Sistemlere �li�kin Ko�ullar

6.5.5.1- Kolonlar� temelden ankastre ve �stten mafsall� tek katl� �er�evelerden olu�an ve R katsay�lar� Tablo 6.5'te (2.2) ve (3.2)'de verilen betonarme prefabrike ve �elik binalar�n i�inde tek asma kat yap�labilir. Ancak bu t�r binalar�n deprem hesab�nda asma kat ta��y�c� sistemi, ana ta��y�c� �er�evelerle birlikte g�z�n�ne al�nacak ve bu sistem, betonarme prefabrike binalarda s�neklik d�zeyi y�ksek sistem olarak d�zenlenecektir.

6.5.5.2- Yukar�daki 6.5.5.1 d��nda, d��m noktalar� mafsall� �er�evelerden olu�an betonarme prefabrike ve �elik �ok katl� binalarda, her iki yatay do�rultuda deprem y�klerinin tamam�n� almak �zere Tablo 6.5'te R katsay�lar� (1.2), (1.3) ve (3.3)'te verilen yerinde d�kme betonarme veya �aprazl� �elik perdeler kullan�lacakt�r.

6.6. HESAP Y�NTEM�N�N SE��LMES�

6.6.1. Hesap Y�ntemleri

Binalar�n ve bina t�r� yap�lar�n deprem hesab�nda kullan�lacak y�ntemler; 6.7'de verilen E�de�er Deprem Y�k� Y�ntemi, 6.8'de verilen Mod Birle�tirme Y�ntemi ve

6.9'da verilen Zaman Tan�m Alan�nda Hesap Y�ntemleri'dir. 6.8 ve 6.9'da verilen y�ntemler, t�m binalar�n ve bina t�r� yap�lar�n deprem hesab�nda kullan�labilir.

6.6.2. E�de�er Deprem Y�k� Y�nteminin Uygulama S�n�rlar�

6.7'de verilen E�de�er Deprem Y�k� Y�ntemi'nin uygulanabilece�i binalar Tablo 6.6'da �zetlenmi�tir. Tablo 6.6'n�n kapsam�na girmeyen binalar�n deprem hesab�nda, 6.8 veya 6.9'da verilen y�ntemler kullan�lacakt�r.

TABLO 6.6- E�DE�ER DEPREM Y�K� Y�NTEM�'N�N

UYGULANAB�LECE�� B�NALAR

Deprem B�lgesi

Bina T�r�

Toplam Y�kseklik S�n�r�

1,2

A1 t�r� burulma d�zensizli�i olmayan, varsa her bir katta bi 2.0 ko�ulunu sa�layan binalar

HN 25 m

1,2

A1 t�r� burulma d�zensizli�i olmayan, varsa her bir katta bi 2.0 ko�ulunu sa�layan ve ayr�ca B2 t�r� d�zensizli�i olmayan binalar

HN 60 m

3,4

T�m binalar

HN 75 m

6.7. E�DE�ER DEPREM Y�K� Y�NTEM�

6.7.1. Toplam E�de�er Deprem Y�k�n�n Belirlenmesi

6.7.1.1- G�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda, binan�n t�m�ne etkiyen Toplam E�de�er Deprem Y�k� (taban kesme kuvveti), Vt, Denk. (6.4) ile belirlenecektir.

Vt = W A (T1) / Ra (T1) � 0.10 Ao I W (6.4)

Binan�n birinci do�al titre�im periyodu T1, a�a��daki 6.7.4'e g�re hesaplanacakt�r.

6.7.1.2- Denk. (6.4)'te yer alan ve binan�n deprem s�ras�ndaki toplam a��rl�� olarak g�z�n�ne al�nacak olan W, Denk. (6.5) ile belirlenecektir.

W =

Wi (6.5)

1=1

Denk. (6.5)'teki wi kat a��rl�klar� ise Denk. (6.6) ile hesaplanacakt�r.

Wi = gi + n qi (6.6)

Denk. (6.6)'da yer alan Hareketli Y�k Kat�l�m Katsay�s�, n, Tablo 6.7'de verilmi�tir. Kar y�klerinin %30'u sabit y�k olarak g�z�n�ne al�nacakt�r. End�stri binalar�nda; sabit ekipman a��rl�klar� i�in n=1 al�nacak, ancak vin� kald�rma y�kleri kat a��rl�klar�n�n hesab�nda g�z�n�ne al�nmayacakt�r.

TABLO 6.7- HAREKETL� Y�K KATILIM KATSAYISI (n)

Binan�n Kullan�m Amac�

Depo, antrepo, vb.

0.80

Okul, ��renci yurdu, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, garaj, lokanta, ma�aza, vb.

0.60

Konut, i�yeri, otel, hastane, vb.

0.30

6.7.2. Katlara Etkiyen E�de�er Deprem Y�klerinin Belirlenmesi

6.7.2.1- Denk. (6.4) ile hesaplanan toplam e�de�er deprem y�k�, bina katlar�na etkiyen e�de�er deprem y�klerinin toplam� olarak Denk. (6.7) ile ifade edilir (�ekil 6.7a):

6.7.2.2- HN > 25 m i�in binan�n N'inci kat�na (tepesine) etkiyen ek e�de�er deprem y�k� D FN'in de�eri, 6.7.4'e g�re hesaplanan birinci do�al titre�im periyodu T1'e ba�l� olarak, Denk. (6.8) ile belirlenecektir. HN � 25 m i�in D FN=0 al�nacakt�r.

D Fn = 0.07 T1 V t � 0.2 Vt (6.8)

6.7.2.3- Toplam e�de�er deprem y�k�n�n ()FN d��nda geri kalan k�sm�, N'inci kat dahil olmak �zere, bina katlar�na Denk. (6.9) ile da��t�lacakt�r.

6.7.2.4- Bodrum katlar�nda rijitli�i �st katlara oranla �ok b�y�k olan betonarme �evre perdelerinin bulundu�u ve bodrum kat d��emelerinin yatay d�zlemde rijit diyafram olarak �al��t�� binalarda, bodrum katlar�na ve �stteki katlara etkiyen e�de�er deprem y�kleri, a�a��da belirtildi�i �zere, ayr� ayr� hesaplanacakt�r.

(a) �stteki katlara etkiyen toplam e�de�er deprem y�k�n�n ve e�de�er kat deprem y�klerinin 6.7.1.1, 6.7.2.2 ve 6.7.2.3'e g�re belirlenmesinde, bodrumdaki rijit �evre perdeleri g�z�n�ne al�nmaks�z�n Tablo 6.5'ten se�ilen R katsay�s� kullan�lacak ve sadece �stteki katlar�n a��rl�klar� hesaba kat�lacakt�r. Bu durumda ilgili b�t�n tan�m ve ba��ntalarda temel �st kotu yerine zemin kat�n kotu g�z�n�ne al�nacakt�r. 6.7.4.3'e g�re birinci do�al titre�im periyodunun hesab�nda da, fiktif y�klerin belirlenmesi i�in sadece �stteki katlar�n a��rl�klar� kullan�lacakt�r (�ekil 6.7b).

(b) Rijit bodrum katlar�na etkiyen e�de�er deprem y�klerinin hesab�nda, sadece bodrum kat a��rl�klar� g�z�n�ne al�nacak ve bu katlar i�in hesap �stteki katlardan ba��ms�z olarak yap�lacakt�r. Binan�n bu b�l�m�nde do�al titre�im periyodu hesaplanmaks�z�n Spektrum Katsay�s� olarak S(T)=1 al�nacakt�r. Her bir bodrum kat�na etkiyen e�de�er deprem y�k�n�n hesab�nda, Denk.(6.1)'den bulunan spektral ivme de�eri ile bu kat�n a��rl�� do�rudan �arp�lacak ve elde edilen elastik y�kler, Ra(T)=1.5 katsay�s�na b�l�nerek azalt�lacakt�r (�ekil 6.7c).

(c) �stteki katlardaki i� kuvvet ve yerde�i�tirme b�y�kl�kleri, sadece yukar�daki (a) paragraf�na g�re ta��y�c� sistemin t�m�n�n hesab�ndan elde edilen b�y�kl�klerdir. Bodrum katlar�ndaki i� kuvvetler ise, yukar�daki (a) ve (b) paragraflar�nda tan�mlanan deprem y�klerine g�re bodrum katlar�nda elde edilen i� kuvvetlerin karelerinin toplam�n�n karek�k� olarak elde edilecektir.

6.7.3. G�z�n�ne Al�nacak Yerde�i�tirme Bile�enleri ve Deprem Y�klerinin Etkime Noktalar�

6.7.3.1- D��emelerin yatay d�zlemde rijit diyafram olarak �al��t�� binalarda, her katta iki yatay erde�i�tirme bile�eni ile d��ey eksen etraf�ndaki d�nme, ba��ms�z statik yerde�i�tirme bile�enleri olarak g�z�n�ne al�nacakt�r. Her katta 6.7.2'ye g�re belirlenen e�de�er deprem y�kleri kat k�tle merkezine ve ayr�ca ek d��merkezlik etkisi'nin hesaba kat�labilmesi amac� ile, kayd�r�lm�� k�tle merkezleri'ne tekil yatay y�kler olarak uygulanacakt�r. Kayd�r�lm�� k�tle merkezleri, ger�ek k�tle merkezinin g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusuna dik do�rultudaki kat boyutunun +%5'i ve -%5'i kadar kayd�r�lmas� ile belirlenen noktalard�r (�ekil 6.8).

6.7.3.2- Tablo 6.1'de tan�mlanan A2 t�r� d�zensizli�in bulundu�u ve d��emelerin yatay d�zlemde rijit diyafram olarak �al��mad�� binalarda, d��emelerin yatay d�zlemdeki �ekilde�i�tirmelerinin g�z�n�ne al�nmas�n� sa�layacak yeterlikte ba��ms�z statik yerde�i�tirme bile�eni hesapta g�z�n�ne al�nacakt�r. Ek d��merkezlik etkisinin hesaba kat�labilmesi i�in, her katta �e�itli noktalarda da��l� bulunan tekil k�tlelerin her biri, deprem do�rultusunda dik do�rultudaki kat boyutunun +%5'i ve -%5'i kadar kayd�r�lacakt�r (�ekil 6.9).

6.7.3.3- Binan�n herhangi bir i'inci kat�nda Tablo 6.1'de tan�mlanan A1 t�r� d�zensizli�in bulunmas� durumunda, 1.2 < h bi � < 2.0 olmak ko�ulu ile, yukar�daki tan�mlara g�re bu kata uygulanan � %5 ek d��merkezlik, her iki deprem do�rultusu i�in Denk.(6.10)'da verilen Di katsay�s� ile �arp�larak b�y�t�lecektir.

6.7.4. Binan�n Birinci Do�al Titre�im Periyodunun Belirlenmesi

6.7.4.1- E�de�er Deprem Y�k� Y�ntemi'nin uyguland�� t�m binalar�n birinci do�al titre�im periyodu, a�a��daki 6.7.4.3'e g�re hesaplanabilir. Ancak, birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde HN � 25 m ko�ulunu sa�layan binalar�n, ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde ise E�de�er Deprem Y�k� Y�ntemi'nin uyguland�� t�m binalar�n birinci do�al titre�im periyodunun 6.7.4.2'deki yakla��k y�ntemle hesaplanmas�na izin verilmi�tir. Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde HN 25 m olmas� durumunda 6.7.4.3'�n uygulanmas� zorunludur.

6.7.4.2- Yukar�daki 6.7.4.1'de belirtilen ko�ullar g�z�n�ne al�narak binan�n birinci do�al titre�im periyodu, a�a��daki yakla��k ba��nt� ile hesaplanabilir:

T1 @ T1A = Ct HN 3/4 (6.11)

Denk.(6.11) deki Ct de�eri, bina ta��y�c� sistemine ba�l� olarak a�a��da tan�mlanm��t�r:

(a) Deprem y�klerinin tamam�n�n betonarme perdelerle ta��nd�� binalarda Ct de�eri Denk.(6.12a) ile hesaplanacakt�r.

Ct=0.075/At 1/2 � 0.05 (6.12a)

Denk.(6.12a)'daki At e�de�er alan� Denk.(6.12b)'de verilmi�tir. Bu ba��nt�da (lwj/HN) oran�n�n en b�y�k de�eri 0.9 olarak g�z�n�ne al�nacakt�r.

(b) Ta��y�c� sistemi sadece betonarme �er�evelerden veya d��merkez �aprazl� �elik perdelerden olu�an binalarda Ct=0.07, ta��y�c� sistemi sadece �elik �er�evelerden olu�an binalarda Ct=0.08, di�er t�m binalarda ise Ct=0.05 al�nacakt�r.

6.7.4.3- Yukar�daki 6.7.4.1'de belirtilen ko�ullar g�z�n�ne al�narak binan�n birinci do�al titre�im periyodu, daha kesin bir hesap yap�lmad�k�a, Denk.(6.13) ile hesaplanacak ve elde edilen de�er a�a��daki 6.7.4.4'e g�re s�n�rland�r�lacakt�r.

(6.13)

Burada mi, i'inci kat�n k�tlesini g�stermektedir (mi=wi / g). i'inci kata etkiyen fiktif y�k� g�steren Fh , Denk.(6.9)'da (Vt - D FN) yerine herhangi bir de�er (�rne�in birim de�er) konularak elde edilecektir (�ekil 6.10). Her katta fiktif y�kler, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda 6.7.3.1'e g�re ger�ek (kayd�r�lmam��) k�tle merkezine veya 6.7.3.2'ye g�re tekil k�tlelere etki ettirilecektir. dh , bu fiktif y�klerin etkisi alt�nda, ayn� noktalarda deprem do�rultusunda hesaplanan yerde�i�tirmeleri g�stermektedir.

6.7.4.4- Binan�n birinci do�al titre�im periyodu 6.7.4.2'ye g�re de hesaplanacak ve Denk. (6.11)'den bulunan periyodun T1A 1.0 s olmas� durumunda, Denk. (6.13)'ten elde edilen T1'in deprem hesab�nda g�z�n�ne al�nacak en b�y�k de�eri, T1A'n�n 1.30 kat�ndan daha fazla olmayacakt�r.

6.7.5. Asal Eksenleri Deprem Do�rultular�na Paralel Olmayan Ta��y�c� Sistem Elemanlar�na �li�kin B�y�kl�kler

Tablo 6.1'de tan�mlanan A4 t�r� d�zensizli�in bulundu�u binalarda, elemanlar�n asal eksen do�rultular�ndaki i� kuvvetler Denk.(6.14)'e g�re elde edilecektir (�ekil 6.4).

Ba=� Bax � 0.30 Bay (6.14a)

Ba=� 0.30 Bax � Bay (6.14b)

Yukar�daki i�lemler, a ekseni ve buna dik b ekseni i�in, x ve y deprem do�rultular� ve y�nleri g�z�n�ne al�narak en elveri�siz sonucu verecek �ekilde yap�lacakt�r.

6.8. MOD B�RLE�T�RME Y�NTEM�

Bu y�ntemde maksimum i� kuvvetler ve yerde�i�tirmeler, binada yeterli say�da do�al titre�im modunun her biri i�in hesaplanan maksimum katk�lar�n istatistiksel olarak birle�tirilmesi ile elde edilir.

6.8.1. �vme Spektrumu

Herhangi bir r'inci titre�im modunda g�z�n�ne al�nacak ivme spektrumu ordinat� Denk.(6.15) ile belirlenecektir.

Spa (Tr)=A (Tr) g / Ra (Tr) (6.15)

Elastik tasar�m ivme spektrumunun 6.4.4'e g�re �zel olarak belirlenmesi

durumunda, Denk.(6.15)'te A(Tr) g yerine, ilgili �zel spektrum ordinat� g�z�n�ne al�nacakt�r.

6.8.2- G�z�n�ne Al�nacak Dinamik Serbestlik Dereceleri

6.8.2.1- D��emelerin yatay d�zlemde rijit diyafram olarak �al��t�� binalarda, her bir katta a�a��da tan�mlanan kayd�r�lm�� k�tle merkezlerinin her birinde, birbirine dik do�rultularda iki yatay serbestlik derecesi ile d��ey eksen etraf�ndaki d�nme serbestlik derecesi g�z�n�ne al�nacakt�r. Kat k�tleleri, her kat�n k�tle merkezinde ve ayr�ca ek d��merkezlik etkisi'nin hesaba kat�labilmesi amac� ile, kayd�r�lm�� k�tle merkezleri'nde tan�mlanacakt�r. Kayd�r�lm�� k�tle merkezleri, ger�ek k�tle merkezinin g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusuna dik do�rultudaki kat boyutunun +%5'i ve -%5'i kadar kayd�r�lmas� ile belirlenen noktalard�r (�ekil 6.8). Ancak herhangi bir i'inci kat�n k�tle eylemsizlik momenti, m0i, kayd�r�lmam�� k�tle merkezi'nden ge�en d��ey eksen etraf�nda hesaplanacakt�r. Kat k�tlelerine kar�� gelen kat a��rl�klar� 6.7.1.2'ye g�re belirlenecektir.

6.8.2.2- Tablo 6.1'de A2 ba�l�� alt�nda tan�mlanan d��eme s�reksizli�inin bulundu�u ve d��emelerin yatay d�zlemde rijit diyafram olarak �al��mad�� binalarda, d��emelerin kendi d�zlemleri i�indeki �ekil de�i�tirmelerinin g�z�n�ne al�nmas�n� sa�layacak yeterlikte dinamik serbestlik derecesi g�z�n�ne al�nacakt�r. Ek d��merkezlik etkisinin hesaba kat�labilmesi i�in, her katta �e�itli noktalarda da��l� bulunan tekil k�tlelerin her biri, deprem do�rultusuna dik do�rultudaki kat boyutunun +%5'i ve -%5'i kadar kayd�r�lacakt�r (�ekil 6.9). Bu t�r binalarda, sadece ek d��merkezlik etkilerinden olu�an i� kuvvet ve yerde�i�tirme b�y�kl�kleri 6.7'ye g�re de hesaplanabilir. Bu b�y�kl�kler, ek d��merkezlik etkisi g�z�n�ne al�nmaks�z�n her bir titre�im modu i�in hesaplanarak a�a��daki 6.8.4'e g�re birle�tirilen b�y�kl�klere do�rudan eklenecektir.

6.8.3. Hesaba Kat�lacak Yeterli Titre�im Modu Say�s�

6.8.3.1- Hesaba kat�lmas� gereken yeterli titre�im modu say�s�, Y, g�z�n�ne al�nan birbirine dik x ve y yatay deprem do�rultular�n�n her birinde, her bir mod i�in hesaplanan etkin k�tle'lerin toplam�n�n, Denk.(6.16)'da belirtildi�i �zere, hi�bir zaman bina toplam k�tlesinin %90'�ndan daha az olmamas� kural�na g�re belirlenecektir. Ayr�ca g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda etkin k�tlesi, bina toplam k�tlesinin %5'inden b�y�k olan b�t�n titre�im modlar� g�z�n�ne al�nacakt�r.

Denk.(6.16)'da yer alan modal k�tle Mr'�n ifadesi, kat d��emelerinin rijit diyafram olarak �al��t�� binalar i�in a�a��da verilmi�tir:

(6.17)

6.8.3.2- Bodrum katlar�nda rijitli�i �st katlara oranla �ok b�y�k olan betonarme �evre perdelerinin bulundu�u ve bodrum kat d��emelerinin yatay d�zlemde rijit diyafram olarak �al��t�� binalar�n hesab�nda, sadece bodrum katlar�n �st�ndeki katlarda etkin olan titre�im modlar�n�n g�z�n�ne al�nmas� ile yetinilebilir. Bu durumda, E�de�er Deprem Y�k� Y�ntemi i�in verilen 6.7.2.4'�n (a) paragraf�n�n kar��l�� olarak Mod Birle�tirme Y�ntemi ile yap�lacak hesapta, bodrumdaki rijit �evre perdeleri g�z�n�ne al�nmaks�z�n Tablo 6.5'ten se�ilen R katsay�s� kullan�lacak ve sadece �stteki katlar�n k�tleleri g�z�n�ne al�nacakt�r. 6.7.2.4'�n (b), (c) ve (d) paragraflar� ise aynen uygulanacakt�r.

6.8.4. Mod Katk�lar�n�n Birle�tirilmesi

Binaya etkiyen toplam deprem y�k�, kat kesme kuvveti, i� kuvvet bile�enleri, yerde�i�tirme ve g�reli kat �telemesi gibi b�y�kl�klerin her biri i�in ayr� ayr� uygulanmak �zere, her titre�im modu i�in hesaplanan ve e�zamanl� olmayan maksimum katk�lar�n istatistiksel olarak birle�tirilmesi i�in uygulanacak kurallar a�a��da verilmi�tir:

6.8.4.1- Ts < Tr olmak �zere, g�z�n�ne al�nan herhangi iki titre�im moduna ait do�al periyotlar�n daima Ts / Tr < 0.80 ko�ulunu sa�lamas� durumunda, maksimum mod katk�lar�n�n birle�tirilmesi i�in Karelerin Toplam�n�n Kare K�k� Kural� uygulanabilir.

6.8.4.2- Yukar�da belirtilen ko�ulun sa�lanamamas� durumunda, maksimum mod katk�lar�n�n birle�tirilmesi i�in Tam Karesel Birle�tirme (CQC) Kural� uygulanacakt�r. Bu kural�n uygulanmas�nda kullan�lacak �apraz korelasyon katsay�lar�'n�n hesab�nda, modal s�n�m oranlar� b�t�n titre�im modlar� i�in %5 olarak al�nacakt�r.

6.8.5. Hesaplanan B�y�kl�klere �li�kin Alts�n�r De�erleri

G�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda, 6.8.4'e g�re birle�tirilerek elde edilen bina toplam deprem y�k� VtB'nin, E�de�er Deprem Y�k� Y�ntemi'nde Denk.6.4'ten hesaplanan bina toplam deprem y�k� Vt'ye oran�n�n a�a��da tan�mlanan B de�erinden k��k olmas� durumunda (VtB < B Vt), Mod Birle�tirme

Y�ntemi'ne g�re bulunan t�m i� kuvvet ve yerde�i�tirme b�y�kl�kleri, Denk. (6.18)'e g�re b�y�t�lecektir.

Bd = (b Vt/Ytb) BB (6.18)

Tablo 6.1'de tan�mlanan A1, B2 veya B3 t�r� d�zensizliklerden en az birinin binada bulunmas� durumunda Denk.(6.18)'de b =1.00, bu d�zensizliklerden hi�birinin bulunmamas� durumunda ise b =0.90 al�nacakt�r.

6.8.6. Asal Eksenleri Deprem Do�rultular�na Paralel Olmayan Ta��y�c� Sistem Elemanlar�na �li�kin B�y�kl�kler

Baz� ta��y�c� sistem elemanlar�n�n asal eksen do�rultular�n�n g�z�n�ne al�nan birbirine dik deprem do�rultular�na paralel olmamas� durumunda, bu elemanlarda 6.8.4'e g�re birle�tirilerek elde edilen i� kuvvetler i�in 6.7.5'te verilen birle�tirme kural� ayr�ca uygulanacakt�r.

6.9. ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP Y�NTEMLER�

6.9.1- �zel durumlarda, bina ve bina t�r� yap�lar�n zaman tan�m alan�nda do�rusal elastik ya da do�rusal elastik olmayan deprem hesab� i�in, daha �nce kaydedilen veya yapay yollarla �retilen benze�tirilmi� deprem yer hareketleri kullan�labilir.

6.9.2- Zaman tan�m alan�nda yap�lacak deprem hesab�nda, a�a��daki �zellikleri ta��yan en az �� kaydedilmi� veya benze�tirilmi� ivme kayd� kullan�lacak ve bunlara g�re elde edilen b�y�kl�klerin en elveri�siz olanlar� tasar�ma esas al�nacakt�r.

(a) �vme kay�tlar�ndaki kuvvetli yer hareketi k�sm�n�n s�resi, ivmelerin zarflar� � 0.05 g den az olmamak ko�ulu ile, yap�n�n birinci do�al titre�im periyodunun 5 kat�ndan ve 15 saniyeden daha k�sa olmayacakt�r.

(b) Kaydedilmi� veya benze�tirilmi� her bir ivme kayd�na g�re %5 s�n�m oran� i�in yeniden bulunacak spektral ivme de�erleri, b�t�n periyotlar i�in, 6.4'te tan�mlanan A(T) spektral ivme katsay�s� de�erlerinin g ile �arp�m�n�n %90'�ndan az olmayacakt�r. Ancak, zaman tan�m alan�nda do�rusal elastik hesap yap�lmas� durumunda, azalt�lm�� deprem yer hareketinin elde edilmesi i�in esas al�nacak spektral ivme de�erleri Denk.(6.15) ile hesaplanacakt�r.

6.9.3- Zaman tan�m alan�nda do�rusal elastik olmayan hesap yap�lmas� durumunda, ta��y�c� sistem elemanlar�n�n tekrarl� y�kler alt�ndaki davran��n� tan�mlayan i� kuvvet�ekilde�i�tirme ba��nt�lar�, bu y�netmeli�in genel felsefesi �er�evesinde, ge�erlili�i teorik ya da deneysel olarak kan�tlanm�� y�ntemlerle elde edilecektir.

6.10. YERDE��T�RMELER�N SINIRLANDIRILMASI, �K�NC� MERTEBE ETK�LER� VE DEPREM DERZLER�

6.10.1. G�reli Kat �telemelerinin S�n�rland�r�lmas�

6.10.1.1- Herhangi bir kolon veya perde i�in, ard��k iki kat aras�ndaki yerde�i�tirme fark�n� ifade eden g�reli kat �telemesi, D i, Denk.(6.19) ile elde edilecektir.

D i= di - di - 1 (6.19)

Denk.(6.19)'da di ve di - 1, binan�n i'inci ve (i - 1)'inci katlar�nda herhangi bir kolon veya perdenin u�lar�nda hesaptan elde edilen yatay yerde�i�tirmeleri g�stermektedir.

6.10.1.2- Her bir deprem do�rultusu i�in, binan�n herhangi bir i'inci kat�ndaki kolon veya perdelerde, Denk.(6.19) ile hesaplanan g�reli kat �telemelerinin kat i�indeki en b�y�k de�eri (D i)max, Denk.(6.20)'de verilen ko�ullar�n elveri�siz olan�n� sa�layacakt�r:

(D i)max/hi � 0.0035 (6.20a)

(D i)max/hi � 0.02/R (6.20b)

6.10.1.3- Denk.(6.20)'de verilen ko�ulun binan�n herhangi bir kat�nda sa�lanamamas� durumunda, ta��y�c� sistemin rijitli�i artt�r�larak deprem hesab� tekrarlanacakt�r. Ancak verilen ko�ul sa�lansa bile, yap�sal olmayan gevrek elemanlar�n (cephe elemanlar� vb), elde edilen g�reli kat �telemeleri alt�nda kullan�labilirli�i hesapla do�rulanmal�d�r.

6.10.2. �kinci Mertebe Etkileri

Ta��y�c� sistem elemanlar�n�n do�rusal elastik olmayan davran��n� esas alan daha kesin bir hesap yap�lmad�k�a, ikinci mertebe etkileri 6.10.2.1'e g�re g�z�n�ne al�nabilir.

6.10.2.1- G�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda her bir katta, �kinci Mertebe G�sterge De�eri, q i'nin Denk.(6.21) ile verilen ko�ulu sa�lamas� durumunda, ikinci mertebe etkileri y�r�rl�kteki betonarme ve �elik yap� y�netmeliklerine g�re de�erlendirilecektir.

(D i)ort � Wj

j= i

q i=

--------------

� 0.12

(6.21)

Vi hi

Burada ( i)ort, i'inci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan g�reli kat �telemelerinin kat i�indeki ortalama de�eri olarak 6.10.1.1'e g�re bulunacakt�r.

6.10.2.2- Denk.(6.21)'deki ko�ulun herhangi bir katta sa�lanamamas� durumunda, ta��y�c� sistemin rijitli�i yeterli �l��de artt�r�larak deprem hesab� tekrarlanacakt�r.

6.10.3. Deprem Derzleri

Farkl� zemin oturmalar�na ba�l� temel �teleme ve d�nmeleri ile s�cakl�k de�i�melerinin etkisi d��nda, bina bloklar� veya mevcut eski binalarla yeni yap�lacak binalar aras�nda, sadece deprem etkisi i�in b�rak�lacak derz bo�luklar�na ili�kin ko�ullar a�a��da belirtilmi�tir:

6.10.3.1- A�a��daki 6.10.3.2'ye g�re daha elveri�siz bir sonu� elde edilmedik�e derz bo�luklar�, her bir kat i�in kom�u blok veya binalarda elde edilen yerde�i�tirmelerin mutlak de�erlerinin toplam� ile, a�a��da tan�mlanan () katsay�s�n�n �arp�m� sonucunda bulunan de�erden az olmayacakt�r. G�z�n�ne al�nacak kat yerde�i�tirmeleri, kolon veya perdelerin ba�land�� d��m noktalar�nda hesaplanan yerde�i�tirmelerin kat i�indeki ortalamalar� olacakt�r. Mevcut eski bina i�in hesap yap�lmas�n�n m�mk�n olmamas� durumunda eski binan�n yerde�i�tirmeleri, yeni bina i�in ayn� katlarda hesaplanan de�erlerden daha k��k al�nmayacakt�r.

(a) Kom�u binalar�n veya bina bloklar�n�n kat d��emelerinin b�t�n katlarda ayn� seviyede olmalar� durumunda a = R/4 al�nacakt�r.

(b) Kom�u binalar�n veya bina bloklar�n�n kat d��emelerinin, baz� katlarda olsa bile, farkl� seviyelerde olmalar� durumunda, t�m bina i�in a = R/2 al�nacakt�r.

6.10.3.2- B�rak�lacak minimum derz bo�lu�u, 6 m y�ksekli�e kadar en az 30 mm olacak ve bu de�ere 6 m'den sonraki her 3 m'lik y�kseklik i�in en az 10 mm eklenecektir.

6.10.3.3- Bina bloklar� aras�ndaki derzler, depremde bloklar�n b�t�n do�rultularda birbirlerinden ba��ms�z olarak �al��mas�na olanak verecek �ekilde d�zenlenecektir.

6.11. YAPISAL �IKINTILARA, M�MAR� ELEMANLARA, MEKAN�K VE ELEKTR�K DONANIMA ETK�YEN DEPREM Y�KLER�

6.11.1. Yap�sal ��k�nt�lara ve Mimari Elemanlara Etkiyen Deprem Y�kleri

Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binan�n ta��y�c� sistemine ba�l�, ancak ba��ms�z �al��an yap�sal ��k�nt�lara ve cephe, ara b�lme panolar�, vb yap�sal olmayan t�m mimari elemanlara etkiyen e�de�er deprem y�kleri, S(T)= 1.0 al�narak Denk.(6.1)'den bulunan spektral ivme katsay�s�n�n ilgili eleman�n toplam a��rl�� ile �arp�lmas�ndan elde edilecektir. Hesaplanan deprem y�k�, yatay veya d��ey do�rultuda, en elveri�siz i� kuvvetleri verecek y�nde ilgili eleman�n ucuna etki ettirilecektir.

6.11.2. Mekanik ve Elektrik Donan�ma Etkiyen Deprem Y�kleri

6.11.2.1- Binalardaki mekanik ve elektrik donan�mlar�n ve bunlar�n bina ta��y�c� sistem elemanlar�na ba�lant�lar�n�n hesab�nda kullan�lacak yatay deprem y�kleri Denk.(6.22) ile verilmi�tir. Ancak, Denk.(6.22)'da We ile g�sterilen mekanik veya elektrik donan�m a��rl�klar�n�n binan�n herhangi bir i'inci kat�ndaki toplam�n�n 0.2 Wi'den b�y�k olmas� durumunda, donan�mlar�n a��rl�klar�n�n ve binaya ba�lant�lar�n�n rijitlik �zellikleri, bina ta��y�c� sisteminin deprem hesab�nda g�z�n�ne al�nacakt�r.

fe= weA0I (1+Hi/HN) (6.22)

6.11.2.2- Kalorifer br�l�r ve kazanlar�, acil yedek elektrik sistemleri ve yang�n s�nd�rme sistemleri ile dolgu duvarlar�na ba�lanan donan�mlar ve bunlar�n ba�lant�lar�nda Denk.(6.22) ile hesaplanan deprem y�k�n�n iki kat� al�nacakt�r.

6.11.2.3- End�stri binalar�nda, mekanik veya elektrik donan�m�n bulundu�u kattaki en b�y�k ivmeyi tan�mlayan kat ivme spektrumu'nun uygun y�ntemlerle belirlenmesi durumunda, Denk.(6.22) uygulanmayabilir.

6.12. B�NA T�R� OLMAYAN YAPILAR

Bina t�r� olmad�� halde, deprem hesab�n�n bu b�l�mde verilen kurallara g�re yap�lmas�na izin verilen yap�lar ve bu yap�lara uygulanacak Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�lar� (R), Tablo 6.8'de tan�mlanm��t�r. Deprem y�k� azaltma katsay�lar� ise Denk.(6.3)'e g�re belirlenecektir.

Gerekli durumlarda, Tablo 6.3'de verilen Bina �nem Katsay�lar� bu yap�lar i�in de kullan�lacakt�r. Ancak Tablo 6.7'de verilen Hareketli Y�k Kat�l�m Katsay�lar� ge�erli de�ildir. Kar y�kleri ve vin� kald�rma y�kleri d��nda, depolanan her t�rl� kat� ve s�v� maddeler ile mekanik gere�lerin a��rl�klar�n�n azalt�lmam�� de�erleri kullan�lacakt�r.

6.13. DEPREM HESAP RAPORLARINA �L��K�N KURALLAR

Binalar�n deprem hesaplar�n� i�eren hesap raporlar�n�n haz�rlanmas�nda a�a��da belirtilen kurallara uyulacakt�r:

6.13.1- Tasar�m� yap�lan bina i�in, Tablo 6.1'de tan�mlanan d�zensizlik t�rleri ayr�nt�l� olarak irdelenecek, e�er varsa, binada hangi t�r d�zensizliklerin bulundu�u a��k olarak belirtilecektir.

6.13.2- Se�ilen s�neklik d�zeyi y�ksek veya normal ta��y�c� sistemin B�l�m 7 veya B�l�m 8'deki ko�ullara g�re tan�m� a��k olarak yap�lacak ve Tablo 6.5'ten R katsay�s�n�n se�im nedeni belirtilecektir.

6.13.3- Binan�n bulundu�u deprem b�lgesi, bina y�ksekli�i ve ta��y�c� sistem d�zensizlikleri g�z�n�ne al�narak, 6.6'ya g�re uygulanacak hesap y�nteminin se�im nedeni a��k olarak belirtilecektir.

6.13.4- Bilgisayarla hesap yap�lmas� durumunda, a�a��daki kurallar uygulanacakt�r:

(a) D��m noktalar�n�n ve elemanlar�n numaralar�n� g�steren �� boyutlu ta��y�c� sistem �emas� hesap raporunda yer alacakt�r.

(b) T�m giri� bilgileri ile i� kuvvetleri ve yerde�i�tirmeleri de i�eren ��k�� bilgileri, kolayca anla��l�r bi�imde mutlaka hesap raporunda yer alacakt�r.

(d) Proje kontrol makam�n�n talep etmesi durumunda, bilgisayar yaz�l�m�n�n teorik a��klama k�lavuzu ve kullanma k�lavuzu hesap raporuna eklenecektir.

TABLO 6.8- B�NA T�R� OLMAYAN YAPILAR ��N TA�IYICI S�STEM DAVRANI� KATSAYILARI

YAPI

T�R�

S�neklik d�zeyi y�ksek �er�eveler veya d��merkez �aprazl� �elik perdeler taraf�ndan ta��nan y�kseltilmi� s�v� tanklar�, bas�n�l� tanklar, bunkerler, hazneler

S�neklik d�zeyi normal �er�eveler veya d��merkez �aprazl� �elik perdeler taraf�ndan ta��nan y�kseltilmi� s�v� tanklar�, bas�n�l� tanklar, bunkerler, hazneler

K�tlesi y�ksekli�i boyunca yay�l�, yerinde d�k�lm�� betonarme silo ve end�stri bacalar�(*)

Betonarme so�utma kuleleri(*)

K�tlesi y�ksekli�i boyunca yay�l� uzay kafes kiri�li �elik kuleler, �elik silo ve end�stri bacalar�(*)

Gergili y�ksek �elik direk ve gergili �elik bacalar

K�tlesi tepede y��l�, ba��ms�z tek bir d��ey ta��y�c� eleman taraf�ndan ta��nan ters sarka� t�r� yap�lar

End�stri tipi �elik depolama ve istif raflar�

(*) Bu t�r yap�lar�n deprem hesab�, ta��y�c� sistemi yeterince tan�mlayan ayr�k dinamik serbestlik dereceleri g�z�n�ne al�narak, 6.8 veya 6.9'a g�re yap�lacakt�r.

6.14. B�NALARA �VME KAYIT�ILARININ YERLE�T�R�LMES�

Bay�nd�rl�k ve �skan Bakanl�� taraf�ndan uygun g�r�lmesi durumunda, bakanl�k veya �niversite kurulu�lar�nca kuvvetli deprem hareketinin �l��lmesi amac� ile kamuya veya �zel ve t�zel ki�ilere ait binalara ve di�er yap�lara ivme kay�t��lar�n�n yerle�tirilmesine izin verilecek, bina veya yap� sahipleri ya da i�letmecileri bunlar�n korunmas�ndan sorumlu olacakt�r.

B�L�M 7- BETONARME B�NALAR ��N DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI

7.0. S�MGELER

Bu b�l�mde a�a��daki simgelerin kullan�ld�� boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N], uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa]= [N/mm2] birimindedir.

Ac = Kolonun veya perde u� b�lgesinin br�t enkesit alan�

Ach = Bo�luksuz perdenin, ba� kiri�li perdede her bir perde par�as�n�n, d��emenin veya bo�luklu d��emede her bir d��eme par�as�n�n br�t enkesit alan�

Ack = Sarg� donat�s�n�n d��ndan d��na al�nan �l�� i�inde kalan �ekirdek beton alan�

� Ae = Herhangi bir katta, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda etkili kesme alan�

� Ag = Herhangi bir katta, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusuna paralel do�rultuda perde olarak �al��an ta��y�c� sistem elemanlar�n�n enkesit alanlar�n�n toplam�

� Ak = Herhangi bir katta, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusuna paralel kargir dolgu duvar alanlar�n�n (kap� ve pencere bo�luklar� hari�) toplam�

Aos = Spiral donat�n�n enkesit alan�

� Ap = Binan�n t�m katlar�n�n plan alanlar�n�n toplam�

As1 = Kolon-kiri� d��m noktas�n�n bir taraf�nda, kiri�in negatif momentini kar��lamak i�in �ste konulan �ekme donat�s�n�n toplam alan�

As2 = Kolon-kiri� d��m noktas�n�n As1'e g�re �b�r taraf�nda, kiri�in pozitif momentini kar��lamak i�in alta konulan �ekme donat�s�n�n toplam alan�

Asd = Ba� kiri�inde �apraz donat� demetinin her birinin toplam donat� alan�

Ash = s enine donat� aral��na kar�� gelen y�kseklik boyunca, kolonda veya perde u� b�lgesindeki t�m etriye kollar�n�n ve �irozlar�n enkesit alan� de�erlerinin g�z�n�ne al�nan bk'ya dik do�rultudaki izd��mlerinin toplam�

Aw = Kolon enkesiti etkin g�vde alan� (depreme dik do�rultudaki kolon ��k�nt�lar�n�n alan� hari�)

� Aw = Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin g�vde alanlar� Aw'lar�n toplam�

a = Kolonda veya perde u� b�lgesinde etriye kollar�n�n ve/veya �irozlar�n aras�ndaki yatay uzakl�k

bj = G�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda, birle�im b�lgesine saplanan kiri�in d��ey orta ekseninden itibaren kolon kenarlar�na olan uzakl�klardan k��k olan�n�n iki kat� (Kiri� geni�li�i ile birle�imin derinli�inin toplam�n� a�amaz).

bk = Birbirine dik yatay do�rultular�n her biri i�in, kolon veya perde u� b�lgesi �ekirde�inin enkesit boyutu (en d��taki enine donat� eksenleri aras�ndaki uzakl�k)

bw = Kiri�in g�vde geni�li�i, perdenin g�vde kal�nl��

D = Dairesel kolonun g�bek � � (spiral donat� eksenleri aras�ndaki uzakl�k)

d = Kiri�in faydal� y�ksekli�i

fcd = Betonun tasar�m bas�n� dayan�m�

fck = Betonun karakteristik silindir bas�n� dayan�m�

fctd = Betonun tasar�m �ekme dayan�m�

fyd = Boyuna donat�n�n tasar�m akma dayan�m�

fyk = Boyuna donat�n�n karakteristik akma dayan�m�

fywk = Enine donat�n�n karakteristik akma dayan�m�

Hcr = Kritik perde y�ksekli�i

Hw = Temel �st�nden veya zemin kat d��emesinden itibaren �l��len toplam perde y�ksekli�i

h = Kolonun g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusundaki enkesit boyutu

hk = Kiri� y�ksekli�i

lb = TS-500'de �ekme donat�s� i�in verilen kenetlenme boyu

ln = Kolonun kiri�ler aras�nda kalan serbest y�ksekli�i, kiri�in kolon veya perde y�zleri aras�nda kalan serbest a��kl��

lw = Perdenin veya ba� kiri�li perde par�as�n�n plandaki uzunlu�u

Ma = Kolonun serbest y�ksekli�inin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin hesab�nda esas al�nan moment

Mpa = Kolonun serbest y�ksekli�inin alt ucunda fck, fyk ve �eli�in pekle�mesi g�z�n�ne al�narak hesaplanan pekle�meli ta��ma g�c� momenti

Mpi = Kiri�in sol ucu i'deki kolon y�z�nde fck, fyk ve �eli�in pekle�mesi g�z�n�ne al�narak hesaplanan pozitif veya negatif pekle�meli ta��ma g�c� momenti

Mpj = Kiri�in sa� ucu j'deki kolon y�z�nde fck, fyk ve �eli�in pekle�mesi g�z�n�ne al�narak hesaplanan negatif veya pozitif pekle�meli ta��ma g�c� momenti

� Mp = D��m noktas�na birle�en kiri�lerin pekle�meli ta��ma g�c� momentlerinin toplam�

Mp� = Kolonun serbest y�ksekli�inin �st ucunda fck, fyk ve �eli�in pekle�mesi g�z�n�ne al�narak hesaplanan pekle�meli ta��ma g�c� momenti

Mra = Kolonun veya perdenin serbest y�ksekli�inin alt ucunda fcd ve fyd'ye g�re hesaplanan ta��ma g�c� momenti

Mri = Kiri�in sol ucu i'deki kolon veya perde y�z�nde fcd ve fyd'ye g�re hesaplanan pozitif veya negatif ta��ma g�c� momenti

Mrj = Kiri�in sa� ucu j'deki kolon veya perde y�z�nde fcd ve fyd'ye g�re hesaplanan negatif veya pozitif ta��ma g�c� momenti

Mr� = Kolonun veya perdenin serbest y�ksekli�inin �st ucunda fcd ve fyd'ye g�re hesaplanan ta��ma g�c� momenti

M� = Kolonun serbest y�ksekli�inin �st ucunda, kolon kesme kuvvetinin hesab�nda esas al�nan moment

Nd = Y�k katsay�lar� ile �arp�lm�� d��ey y�kler ve deprem y�klerinin ortak etkisi alt�nda hesaplanan eksenel kuvvet

Ndmax= Y�k katsay�lar� kullan�larak, sadece d��ey y�klere g�re veya d��ey y�kler ve deprem y�klerine g�re hesaplanan eksenel bas�n� kuvvetlerinin en b�y��

s = Enine donat� aral��, spiral donat� ad�m�

Vc = Betonun kesme dayan�m�na katk�s�

Vd = Y�k katsay�lar� ile �arp�lm�� d��ey y�kler ve deprem y�klerinin ortak etkisi alt�nda hesaplanan kesme kuvveti

Vdy = Kiri�in kolon y�z�nde d��ey y�klerden meydana gelen basit kiri� kesme kuvveti

Ve = Kolon ve kiri�te enine donat� hesab�na esas al�nan kesme kuvveti

Vik = Binan�n i'inci kat�ndaki t�m kolonlarda g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda B�l�m 6'ya g�re hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam�

Vis = Binan�n i'inci kat�nda, Denk.7.3'�n hem alttaki hem de �stteki d��m noktalar�nda sa�land�� kolonlarda, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda B�l�m 6'ya g�re hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam�

Vkol = D��m noktas�n�n �st�nde ve alt�nda B�l�m 6'ya g�re hesaplanan kolon kesme kuvvetlerinin k��k olan�

Vr = Kolon, kiri� veya perde kesitinin kesme dayan�m�

Vt = B�l�m 6'ya g�re binaya etkiyen toplam deprem y�k� (taban kesme kuvveti)

a i = Herhangi bir i'inci katta hesaplanan Vis/Vik oran�

� = Donat� � �

g = Ba� kiri�inde kullan�lan �apraz donat� demetinin yatayla yapt�� a��

P� = Kiri� mesnedinde �stteki �ekme donat�s� oran�

Ps = Kolonda spiral donat�n�n hac�msal oran� [Ps= 4 Aos/(D s)]

Psh = Perdede yatay g�vde donat�lar�n�n perde g�vdesi br�t enkesit alan�na oran� [(Psh)min= 0.0025]

7.1. KAPSAM

7.1.1- Deprem b�lgelerinde yap�lacak t�m betonarme binalar�n ta��y�c� sistem elemanlar�n�n boyutland�r�lmas� ve donat�lmas�, bu konuda y�r�rl�kte olan ilgili standart ve y�netmeliklerle birlikte, �ncelikle bu b�l�mde belirtilen kurallara g�re yap�lacakt�r. Betonarme bina temelleri ile ilgili kurallar B�l�m 12'de verilmi�tir.

7.1.2- Bu b�l�mde belirtilen kural ve ko�ullar, yerinde d�kme monolitik betonarme binalar ile, aksi belirtilmedik�e, ta��y�c� sistemi betonarme ve/veya �ngerilmeli beton elemanlardan olu�an prefabrike binalar i�in ge�erlidir.

7.1.3- Bu b�l�m�n kapsam� i�indeki betonarme binalar�n yatay y�k ta��y�c� sistemleri; sadece �er�evelerden, sadece perdelerden veya �er�eve ve perdelerin birle�iminden olu�abilir.

7.1.4- Beton dayan�m�n�n C50 (BS 50)'den daha y�ksek oldu�u betonarme binalar ile ta��y�c� sistem elemanlar�nda donat� olarak �elik profillerin kullan�ld�� binalar bu b�l�m�n kapsam� d��ndad�r.

7.2. GENEL KURALLAR

7.2.1. Betonarme Ta��y�c� Sistemlerin S�n�fland�r�lmas�

Depreme kar�� davran��lar� bak�m�ndan, betonarme binalar�n yatay y�k ta��y�c� sistemleri, a�a��da tan�mlanan iki s�n�fa ayr�lm��t�r. Bu iki s�n�fa giren sistemlerin karma olarak kullan�lmas�na ili�kin �zel durum ve ko�ullar, B�l�m 6'daki 6.5.4'te verilmi�tir.

7.2.1.1- A�a��da belirtilen betonarme ta��y�c� sistemler, S�neklik D�zeyi Y�ksek Sistemler olarak tan�mlanm��t�r:

(a) 7.3, 7.4 ve 7.5'te belirtilen kurallara g�re boyutland�r�larak donat�lan kolon ve kiri�lerin olu�turdu�u �er�eve t�r� ta��y�c� sistemler,

(b) 7.6'ya g�re boyutland�r�larak donat�lm�� bo�luksuz veya bo�luklu (ba� kiri�li) perdelerden olu�an ta��y�c� sistemler,

7.2.1.2- A�a��da belirtilen betonarme ta��y�c� sistemler, S�neklik D�zeyi Normal Sistemler olarak tan�mlanm��t�r:

(a) 7.7, 7.8 ve 7.9'da belirtilen kurallara g�re boyutland�r�larak donat�lan kolon ve kiri�lerin olu�turdu�u �er�eve t�r� ta��y�c� sistemler,

(b) 7.10'a g�re boyutland�r�larak donat�lm�� bo�luksuz veya bo�luklu (ba� kiri�li) perdelerden olu�an ta��y�c� sistemler,

7.2.2. �lgili Standartlar

Yerinde d�kme ve prefabrike betonarme ta��y�c� sistemler, bu b�l�mde belirtilen kurallar ile birlikte, B�l�m 6'da verilen deprem y�kleri ve hesap kurallar�, TS-498 ve TS-9967'de �ng�r�len di�er y�kler; TS-500, TS-708, TS-3233 ve TS-9967'deki kurallar ile malzeme ve y�k katsay�lar� kullan�larak projelendirileceklerdir.

7.2.3. Ta��y�c� Sistem Hesab�nda Kullan�lacak Kesit Rijitlikleri

B�l�m 6'da verilen y�ntemlerle yap�lacak ta��y�c� sistem hesab�nda �atlamam�� kesite ait kesit rijitlikleri kullan�lacakt�r. Ancak, kendi d�zlemleri i�indeki perdelere saplanan kiri�lerde ve ba� kiri�li (bo�luklu) perdelerin ba� kiri�lerinde �atlam�� kesite ait de�erler kullan�labilir.

7.2.4. Kesit Hesaplar�nda Kullan�lacak Y�ntem

B�t�n deprem b�lgelerinde, betonarme elemanlar�n depreme dayan�kl� olarak boyutland�r�lmas�nda ve donat� hesaplar�nda TS-500'de verilen Ta��ma G�c� Y�ntemi'nin kullan�lmas� zorunludur.

7.2.5. Malzeme Dayan�mlar�

7.2.5.1- Deprem b�lgelerinde yap�lacak t�m betonarme binalarda C16 (BS 16)'dan daha d��k dayan�ml� beton kullan�lamaz. Ancak birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, a�a��da tan�mlanan binalarda C20 (BS 20) veya daha y�ksek dayan�ml� beton kullan�lmas� zorunludur.

(a) Ta��y�c� sistemi sadece s�neklik d�zeyi y�ksek �er�evelerden olu�an binalar,

(b) Ta��y�c� sistemden ba��ms�z olarak B�l�m 6'daki Tablo 6.3'e g�re Bina �nem Katsay�s� I=1.5 ve I=1.4 olan t�m binalar.

7.2.5.2- T�m deprem b�lgelerinde, TS-500'deki tan�ma g�re beton kalite denetimi olmaks�z�n beton �retimi ve vibrat�rs�z beton yerle�tirmesi yap�lmayacakt�r.

7.2.5.3- A�a��da 7.2.5.4'te belirtilen elemanlar hari� olmak �zere, betonarme ta��y�c� sistem elemanlar�nda S420'den daha y�ksek dayan�ml� donat� �eli�i kullan�lmayacakt�r. Kullan�lan donat�n�n kopma birim uzamas� %10'dan az olmayacakt�r. Donat� �eli�inin deneysel olarak bulunan ortalama akma dayan�m�, ilgili �elik standard�nda �ng�r�len karakteristik akma dayan�m�n�n 1.3 kat�ndan daha fazla olmayacakt�r. Ayr�ca, deneysel olarak bulunan ortalama kopma dayan�m�, yine deneysel olarak bulunan ortalama akma dayan�m�n�n 1.25 kat�ndan daha az olmayacakt�r.

7.2.5.4- Kiri�li sistemlerin d��emelerinde, kiri�siz d��emelerde, di�li d��eme tablalar�nda, bodrum katlar�n �evresindeki d�� perde duvarlar�n�n g�vdelerinde, deprem y�klerinin t�m�n�n bina y�ksekli�i boyunca perdeler taraf�ndan ta��nd�� ve 7.6.1.2'de Denk.(7.14) ile verilen ko�ullar�n her ikisinin de sa�land�� binalar�n perde g�vdelerinde ve prefabrike binalarda �ngerme �eli�i olarak S420'den daha y�ksek dayan�ml� donat� �eli�i kullan�labilir.

7.2.6. �ekme Donat�lar�n�n Kenetlenme Boyu

Bu b�l�mde aksi belirtilmedik�e, kancal� ve kancas�z �ekme donat�s� �ubuklar� i�in gerekli kenetlenme boylar� TS-500'de verilen kurallara g�re saptanacakt�r. Ancak 90 derece kanca yap�ld��nda, kanca ucundaki d�z k�s�m 12 (� )'den az olmayacakt�r.

7.2.7. Kaynakl� ve Man�onlu Ek ve Ba�lant�lar

7.2.7.1- Boyuna donat�lar�n bindirmeli kaynakl� eklerinin sertifikal� kaynak��lar taraf�ndan yap�lmas� zorunludur. K�t kaynak ekleri yap�lmayacakt�r.

7.2.7.2- Kaynakl� ve man�onlu boyuna donat� eklerinin en az %2'si i�in, 5 adetten az olmamak �zere, �ekme deneyi yap�lacakt�r. Ekin deneyle bulunan �ekme dayan�m�, eklenen donat� �ubuklar�n�n �ekme dayan�m�ndan daha az olmayacakt�r.

7.2.7.3- Enine donat�lar�n boyuna donat�lara kaynakla ba�lanmas�na izin verilmez.

7.2.7.4- �elik pencere ve kap� kasalar�n�n, d�bellerin, ba�lant� plakalar�n�n, tesisat elemanlar�n�n, makina ve te�hizat�n boyuna ve enine donat�lara kaynakla ba�lanmas�na izin verilmez.

7.2.8. �zel Deprem Etriyeleri ve �irozlar�

B�t�n deprem b�lgelerinde, s�neklik d�zeyi y�ksek veya s�neklik d�zeyi normal olan t�m betonarme sistemlerin kolonlar�nda, kolon-kiri� birle�im b�lgelerinde, perde u� b�lgelerinde ve kiri� sar�lma b�lgelerinde kullan�lan etriyeler �zel deprem etriyesi, �irozlar ise �zel deprem �irozu olarak d�zenlenecektir. �zel deprem etriye ve �irozlar�n�n sa�lamas� gerekli ko�ullar a�a��da verilmi�tir (�ekil 7.1):

7.2.8.1- �zel deprem etriyelerinin her iki ucunda mutlaka 135 derece k�vr�ml� kancalar bulunacakt�r. �zel deprem �irozlar�nda ise bir u�ta 90 derece k�vr�ml� kanca yap�labilir. Bu durumda kolonun veya perdenin bir y�z�nde, kanca k�vr�mlar� 135 derece ve 90 derece olan �irozlar hem yatay, hem de d��ey do�rultuda birer atlayarak d�zenlenecektir. 135 derece k�vr�ml� kancalar, (� ) enine donat� � �n� g�stermek �zere, en az 5 (� ) � l� daire etraf�nda b�k�lecektir. Kancalar�n boyu k�vr�mdaki en son te�et noktas�ndan itibaren, d�z y�zeyli �ubuklarda 10 (� ) ve 100 mm'den, nerv�rl� �ubuklarda ise 6 (� ) ve 80 mm'den az olmayacakt�r.

7.2.8.2- �zel deprem etriyeleri boyuna donat�y� d��tan kavrayacak ve kancalar� ayn� boyuna donat� etraf�nda kapanacakt�r. �zel deprem �irozlar�n�n � � ve aral��, etriyelerin � ve aral�� ile ayn� olacakt�r. �irozlar, her iki u�lar�nda mutlaka boyuna donat�lar� saracakt�r. Etriyeler ve �irozlar beton d�k�l�rken oynamayacak bi�imde s�k�ca ba�lanacakt�r.

7.3. S�NEKL�K D�ZEY� Y�KSEK KOLONLAR

7.3.1. Enkesit Ko�ullar�

7.3.1.1- Dikd�rtgen kesitli kolonlar�n en k��k boyutu 250 mm'den ve enkesit alan� 75000 mm2 den daha az olmayacakt�r. Dairesel kolonlar�n �ap� en az 300 mm olacakt�r.

7.3.1.2- Kolonun br�t enkesit alan� Ac � Ndmax / (0.50 fck) ko�ulunu sa�layacakt�r.

7.3.2. Boyuna Donat� Ko�ullar�

7.3.2.1- Kolonlarda boyuna donat� br�t alan� kesitin %1'inden az, %4'�nden fazla olmayacakt�r. En az donat�, dikd�rtgen kesitli kolonlarda 4 (� ) 16 veya 6 (� ) 14, dairesel kolonlarda ise 6 (� ) 14 olacakt�r.

7.3.2.2- Bindirmeli ek yap�lan kesitlerde boyuna donat� oran� %6'y� ge�meyecektir.

7.3.3. Boyuna Donat�n�n D�zenlenmesi

7.3.3.1- Kolon boyuna donat�lar�n�n bindirmeli ekleri, m�mk�n olabildi�ince

7.3.4.2'de tan�mlanan kolon orta b�lgesinde yap�lmal�d�r. Bu durumda bindirmeli ek boyu, TS-500'de �ekme donat�s� i�in verilen kenetlenme boyu lb'ye e�it olacakt�r.

7.3.3.2- Boyuna donat�lar�n bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yap�lmas� durumunda ise, a�a��daki ko�ullara uyulacakt�r:

(a) Boyuna donat�lar�n %50'sinin veya daha az�n�n kolon alt ucunda eklenmesi durumunda bindirmeli ek boyu, lb'nin en az 1.25 kat� olacakt�r.

(b) Boyuna donat�lar�n %50'den fazlas�n�n kolon alt ucunda eklenmesi durumunda bindirmeli ek boyu, lb'nin en az 1.5 kat� olacakt�r. Temelden ��kan kolon filizlerinde de bu ko�ula uyulacakt�r.

7.3.3.3- Katlar aras�nda kolon kesitinin de�i�mesi durumunda, boyuna donat�n�n kolon-kiri� birle�im b�lgesi i�inde d��eye g�re e�imi 1/6'dan daha fazla olmayacakt�r. Kesit de�i�iminin daha fazla olmas� durumunda veya en �st kat kolonlar�nda; alttaki kolonun boyuna donat�s�n�n kar�� taraftaki kiri�in i�indeki kenetlenme boyu, TS-500'de �ekme donat�s� i�in verilen kenetlenme boyu lb'nin 1.5 kat�ndan ve 40 (� )'den daha az olmayacakt�r. Kar�� tarafta kiri� bulunmad�� durumlarda kenetlenme, gerekirse kolonun kar�� y�z�nde a�a��ya do�ru k�vr�m yap�larak sa�lanacakt�r. 90 derecelik yatay kancan�n veya a�a��ya k�vr�lan d��ey kancan�n boyu en az 12 (� ) olacakt�r (�ekil 7.2).

7.3.3.4- Yanyana boyuna donat�larda yap�lan man�onlu veya kaynakl� eklerin aras�ndaki boyuna uzakl�k 600 mm'den az olmayacakt�r.

7.3.4. Enine Donat� Ko�ullar�

A�a��daki 7.3.7.6'ya g�re daha elveri�siz bir durum elde edilmedik�e, kolonlarda kullan�lacak minimum enine donat�ya ili�kin ko�ullar, kolon sar�lma b�lgeleri i�in 7.3.4.1'de ve kolon orta b�lgesi i�in 7.3.4.2'de verilmi�tir (�ekil 7.3). T�m kolon boyunca, 7.2.8'de tan�mlanan �zel deprem etriyeleri ve �zel deprem �irozlar� kullan�lacakt�r.

7.3.4.1- Her bir kolonun alt ve �st u�lar�nda �zel sar�lma b�lgeleri olu�turulacakt�r. Sar�lma b�lgelerinin her birinin uzunlu�u, d��eme �st kotundan yukar�ya do�ru veya kolona ba�lanan en derin kiri�in alt y�z�nden ba�layarak a�a��ya do�ru �l��lmek �zere, kolon kesitinin b�y�k boyutundan (dairesel kesitlerde kolon � �ndan), kolon serbest y�ksekli�inin 1/6's�ndan ve 500 mm'den az olmayacakt�r. Sar�lma b�lgelerinde kullan�lacak enine donat�ya ili�kin ko�ullar a�a��da verilmi�tir. Bu donat�lar temelin i�inde de, en az kolonun dar kenar boyutunun iki kat� kadar bir y�kseklik boyunca devam ettirilecektir.

(a) Sar�lma b�lgelerinde (� ) 8'den k��k �apl� enine donat� kullan�lmayacakt�r. Kolon boyunca etriye ve �iroz aral�� en k��k enkesit boyutunun 1/3'�nden ve 100 mm'den daha fazla, 50 mm'den daha az olmayacakt�r. Etriye kollar�n�n ve/veya �irozlar�n aras�ndaki yatay uzakl�k, a, etriye �ap�n�n 25 kat�ndan fazla olmayacakt�r. S�rekli dairesel spirallerin ad�m�, g�bek �ap�n�n 1/5'inden ve 80 mm'den fazla olmayacakt�r.

(b) Etriyeli kolonlarda Nd0.20 Acfck olmas� durumunda sar�lma b�lgelerindeki minimum toplam enine donat� alan�, Denk. (7.1)'de verilen ko�ullar�n elveri�siz olan�n� sa�layacak �ekilde hesaplanacakt�r. Bu hesapta kolonun �ekirdek boyutu bk, her iki do�rultu i�in ayr� ayr� g�z�n�ne al�nacakt�r (�ekil 7.3).

(c) Spiral donat�l� kolonlarda Nd 0.20 Ac fck olmas� durumunda sar�lma b�lgelerindeki enine donat�n�n minimum hac�msal oran�, Denk. (7.2)'deki ko�ullar�n elveri�siz olan�n� sa�layacak �ekilde hesaplanacakt�r.

(d) Nd � 0.20 Ac fck olmas� durumunda, kolon sar�lma b�lgelerinde Denk. (7.1) ve Denk. (7.2) ile verilen enine donat�lar�n en az 2/3'�, minimum enine donat� olarak kullan�lacakt�r.

7.3.4.2- Kolon orta b�lgesi, kolonun alt ve �st u�lar�nda tan�mlanan sar�lma b�lgeleri aras�nda kalan b�lgedir (�ekil 7.3).

Kolon orta b�lgesinde (� ) 8'den k��k �apl� enine donat� kullan�lmayacakt�r. Kolon boyunca etriye, �iroz veya spiral aral��, en k��k enkesit boyutunun yar�s�ndan ve 200 mm'den daha fazla olmayacakt�r. Etriye kollar�n�n ve/veya �irozlar�n aras�ndaki yatay uzakl�k, a, etriye �ap�n�n 25 kat�ndan fazla olmayacakt�r.

7.3.4.3- Kolon sar�lma b�lgesine konulan enine donat�, a�a��daki durumlarda kolon orta b�lgesinde de aynen devam ettirilecektir:

(a) B�l�m 6, Tablo 6.1'de B1 ba�l�� ile tan�mlanan d�zensizlik durumunda, Dayan�m D�zensizli�i Katsay�s�'n�n 0.60 ila 0.80 aras�nda de�i�ti�i katta yer alan b�t�n kolonlar,

(b) B�l�m 6, Tablo 6.1'de B3 ba�l�� ile tan�mlanan d�zensizlik durumunda �st katlardaki perdelerin altta oturtuldu�u kolonlar (Ayr�ca bu durumda enine donat�, perde i�ine kenetlenme boyu kadar uzat�lan kolon donat�lar� boyunca devam ettirilecektir).

7.3.5. Kolonlar�n Kiri�lerden Daha G��l� Olmas� Ko�ulu

7.3.5.1- Sadece �er�evelerden veya perde ve �er�evelerin birle�iminden olu�an ta��y�c� sistemlerde, her bir kolon - kiri� d��m noktas�na birle�en kolonlar�n ta��ma g�c� momentlerinin toplam�, o d��m noktas�na birle�en kiri�lerin ta��ma g�c� momentleri toplam�ndan en az %20 daha b�y�k olacakt�r (�ekil 7.4):

(Mra + Mr�) � 1.2 (Mri + Mrj) (7.3)

7.3.5.2- Denk. (7.3)'�n uygulanabilmesi i�in, d��m noktas�na birle�en kiri�lerin 7.4.1.1'de verilen boyut ko�ullar�n� sa�lamas� zorunludur.

7.3.5.3- Denk. (7.3), her bir deprem do�rultusunda ve depremin her iki y�n� i�in elveri�siz sonu� verecek �ekilde ayr� ayr� uygulanacakt�r (�ekil 7.4). Kolon ta��ma g�c� momentlerinin hesab�nda, depremin y�n� ile uyumlu olarak bu momentleri en k��k yapan Nd eksenel kuvvetleri g�z�n�ne al�nacakt�r.

7.3.5.4- Denk. (7.3)'�n uygulanmas�na ili�kin �zel durumlar a�a��da belirtilmi�tir:

(a) D��m noktas�na birle�en kolonlar�n her ikisinde de Nd� 0.10 Acfck olmas� durumunda, Denk. (7.3)'�n sa�lanmas� zorunlu de�ildir.

(b) Tek katl� binalarda ve �ok katl� binalar�n en �st kat�ndaki d��m noktalar�nda Denk. (7.3)'�n sa�lan�p sa�lanmad��na bak�lmayacakt�r.

(c) Kiri�lerin sapland�� perdenin zay�f do�rultuda kolon gibi �al��mas� durumunda, Denk. (7.3)'�n sa�lan�p sa�lanmad��na bak�lmayacakt�r.

7.3.6. Kolonlar�n Kiri�lerden Daha G��l� Olmas� Ko�ulunun Baz� Kolonlarda Sa�lanamamas� Durumu

7.3.6.1- Sadece �er�evelerden veya perde ve �er�evelerin birle�iminden olu�an ta��y�c� sistemlerde, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda binan�n herhangi bir i'inci kat�nda, a�a��daki Denk. (7.4)'�n sa�lanmas� ko�ulu ile, ilgili kat�n alt ve/veya �st�ndeki baz� d��m noktalar�nda Denk. (7.3)'�n sa�lanamam�� olmas�na izin verilebilir.

a i = Vis / Vik � 0.70 (7.4)

Nd � 0.10 Acfck ko�ulunu sa�layan kolonlar, Denk.(7.3)'� sa�lamasalar bile, Vis'in hesab�nda g�z�n�ne al�nabilir.

7.3.6.2- Denk.(7.4)'�n sa�lanmas� durumunda, 0.70 < a i < 1.00 aral��nda, Denk. (7.3)'�n hem alttaki, hem de �stteki d��m noktalar�nda sa�land�� kolonlara etkiyen e�ilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/a i) oran� ile �arp�larak artt�r�lacakt�r.

7.3.6.3- Herhangi bir katta Denk.(7.4)'�n sa�lanamamas� durumunda, sadece �er�evelerden veya perde ve �er�evelerin birle�iminden olu�an ta��y�c� sistemlerdeki t�m �er�eveler s�neklik d�zeyi normal �er�eve olarak g�z�n�ne al�nacak ve Tablo 6.5'e g�re Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�s� de�i�tirilerek

hesap tekrarlanacakt�r. B�l�m 6'daki 6.5.4.2'de belirtildi�i �zere s�neklik d�zeyi normal �er�evelerin, s�neklik d�zeyi y�ksek perdelerle birarada kullan�lmas� da m�mk�nd�r.

7.3.7. Kolonlar�n Kesme G�venli�i

7.3.7.1- Kolonlarda enine donat� hesab�na esas al�nacak kesme kuvveti, Ve, Denk. (7.5) ile hesaplanacakt�r.

Ve = (ma + M�)/ln (7.5)

Denk.(7.5)'teki Ma ve M�'n�n hesaplanmas� i�in, kolonun alt ve/veya �st u�lar�nda Denk.(7.3)'�n sa�lanmas� durumunda a�a��daki 7.3.7.2, sa�lanamamas� durumunda ise 7.3.7.3 uygulanacakt�r (�ekil 7.5).

7.3.7.2- Denk.(7.3)'�n sa�land�� d��m noktas�na birle�en kiri�lerin u�lar�ndaki pekle�meli ta��ma g�c� momentlerinin toplam� olan � Mp momenti hesaplanacakt�r:

� Mp = Mpi + Mpj(7.6)

Daha kesin hesap yap�lmad�� durumlarda, Mpi @ 1.4 Mri ve Mpj @ 1.4 Mrj olarak al�nabilir. � Mp momenti, kolonlar�n d��m noktas�na birle�en u�lar�nda B�l�m 6'ya g�re elde edilmi� bulunan momentler oran�nda kolonlara da��t�lacak ve da��t�m sonucunda ilgili kolonun alt veya �st ucunda elde edilen moment, Denk.(7.5)'te Ma veya M� olarak g�z�n�ne al�nacakt�r. Depremin her iki y�n� i�in Denk.(7.6) ayr� ayr� uygulanacak ve elde edilen en b�y�k � Mp de�eri da��t�mda esas al�nacakt�r.

Denk.(7.3)'�n sa�lanm�� olmas�na kar��n Denk.(7.5)'teki Ma veya M�'n�n hesab�, g�venli tarafta kalmak �zere, a�a��daki 7.3.7.3'e g�re de yap�labilir.

7.3.7.3- Denk.(7.3)'�n sa�lanamad�� d��m noktas�na birle�en kolonlar�n u�lar�ndaki momentler, pekle�meli kolon ta��ma g�c� momentleri olarak hesaplanacak ve Denk. (7.5)'te Ma ve/veya M� olarak kullan�lacakt�r. Pekle�meli ta��ma g�c� momentleri, daha kesin hesap yap�lmad�� durumlarda, Mpa @ 1.4 Mra ve Mp� @ 1.4 Mr� olarak al�nabilir. Mpa ve Mp� momentlerinin hesab�nda, depremin y�n� ile uyumlu olarak bu momentleri en b�y�k yapan Nd eksenel kuvvetleri g�z�n�ne al�nacakt�r.

7.3.7.4- Temele ba�lanan kolonlar�n alt ucundaki Ma momenti de, 7.3.7.3'e g�re pekle�meli ta��ma g�c� momenti olarak hesaplanacakt�r.

7.3.7.5- Denk.(7.5) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, y�k katsay�lar� ile �arp�lm�� d��ey y�kler ve deprem y�klerinin ortak etkisi alt�nda hesaplanan kesme kuvveti Vd'den daha k��k olmayacak ve ayr�ca a�a��da Denk.(7.7) ile verilen ko�ullar� sa�layacakt�r. Denk.(7.7b)'deki ko�ulun sa�lanamamas� durumunda, kesit boyutlar� gere�i kadar b�y�lt�lerek deprem hesab� tekrarlanacakt�r.

7.3.7.6- Kolon enine donat�s�n�n Ve kesme kuvvetine g�re hesab�nda, betonun kesme dayan�m�na katk�s�, Vc, TS-500'e g�re belirlenecektir. Ancak, 7.3.4.1'de tan�mlanan kolon sar�lma b�lgelerindeki enine donat�n�n hesab�nda, Ve >= 0.5 Vd ve ayn� zamanda Nd � 0.05 Acfck olmas� durumunda, betonun kesme dayan�m�na katk�s� Vc = 0 al�nacakt�r.

7.3.8. K�sa Kolonlara �li�kin Ko�ullar K�sa kolonlar, ta��y�c� sistem nedeni ile veya dolgu duvarlar�nda kolonlar aras�nda b�rak�lan bo�luklar nedeni ile olu�abilirler (�ekil 7.6). K�sa kolon olu�umunun engellenemedi�i durumlarda, enine donat� hesab�na esas al�nacak kesme kuvveti Denk.(7.5) ile hesaplanacakt�r. Denk.(7.5)'teki momentler, k�sa kolonun alt ve �st u�lar�nda Ma @ 1.4 Mra ve M� @ 1.4 Mr� olarak hesaplanacak, ln ise k�sa kolonun boyu olarak al�nacakt�r. Ancak hesaplanan kesme kuvveti Denk.(7.7)'de verilen ko�ullar� sa�layacakt�r. K�sa kolon boyunca, 7.3.4.1'de kolonlar�n sar�lma b�lgeleri i�in tan�mlanan minimum enine donat� ve yerle�tirme ko�ullar� uygulanacakt�r. Dolgu duvarlar� aras�nda kalarak k�sa kolon durumuna d�n��en kolonlarda, enine donat�lar t�m kat y�ksekli�ince devam ettirilecektir (�ekil 7.6).

7.4. S�NEKL�K D�ZEY� Y�KSEK K�R��LER

7.4.1. Enkesit Ko�ullar�

7.4.1.1- Kolonlarla birlikte �er�eve olu�turan veya perdelere kendi d�zlemleri i�inde ba�lanan kiri�lerin enkesit boyutlar�na ili�kin ko�ullar a�a��da verilmi�tir:

(a) Kiri� g�vde geni�li�i en az 250 mm olacakt�r. G�vde geni�li�i, kiri� y�ksekli�i ile kiri�in birle�ti�i kolonun kiri�e dik geni�li�inin toplam�n� ge�meyecektir.

(b) (De�.RG: 2.7.1998 - 23390) Kiri� y�ksekli�i, d��eme kal�nl��n�n 3 kat�ndan ve 300 mm3 den daha az, kiri� g�vde geni�li�inin 3,5 kat�ndan daha fazla olmayacakt�r.

(c) (De�.RG: 2.7.1998 - 23390) Kiri� y�ksekli�i, serbest a��kl��n 1/4'�nden daha fazla olmamal�d�r. Aksi durumda 7.4.2. 5 maddesi uygulanacakt�r.

(d) Kiri� geni�li�i ve y�ksekli�i ile ilgili olarak yukar�da belirtilen s�n�rlamalar, kolonlara mafsall� olarak ba�lanan betonarme ya da �ngerilmeli prefabrike kiri�ler, ba� kiri�li (bo�luklu) perdelerin ba� kiri�leri ve �er�eve kiri�lerine kolon-kiri� d��m noktalar� d��nda saplanan ikincil kiri�ler i�in ge�erli de�ildir.

7.4.1.2- Kiri� olarak boyutland�r�l�p donat�lacak ta��y�c� sistem elemanlar�nda, tasar�m eksenel bas�n� kuvvetinin Nd � 0.1 Acfck ko�ulunu sa�lamas� zorunludur. Aksi durumda, bu elemanlar 7.3'e g�re kolon olarak boyutland�r�l�p donat�lacakt�r.

7.4.2. Boyuna Donat� Ko�ullar�

7.4.2.1- Kiri� mesnetlerinde �stteki �ekme donat�s�n�n minimum oran� i�in Denk.(7.8) ile verilen ko�ula uyulacakt�r.

P� � fctd / fyd(7.8)

7.4.2.2- Boyuna donat�lar�n � � 12 mm'den az olmayacakt�r. Kiri�in alt ve �st�nde en az iki donat� �ubu�u, kiri� a��kl�� boyunca s�rekli olarak bulunacakt�r.

7.4.2.3- Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerindeki ta��y�c� sistemlerde, kiri� mesnedindeki alt donat�, ayn� mesnetteki �st donat�n�n %50'sinden daha az olamaz. Ancak, ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde bu oran %30'a indirilebilir.

7.4.2.4- A��kl�k ve mesnetlerdeki �ekme donat�s� oran� TS-500'de verilen maksimum de�erden ve %2'den fazla olmayacakt�r. (Ek-RG: 2.7.1998 - 23390) 7.4.2.5. Yukar�da 7.4.1.1'in (c) paragraf�nda tan�mlanan ko�ulun sa�lanamad�� zel durumlarda, kiri� g�evdesinin her iki y�z�ne, kiri� y�ksekli�i boyunca g�vde donat�s� konulacakt�r.Toplam g�revde tonat�s� alan�, sa� veya sol mesnet kesitlerinde �st ve alt boyunca donat� alanlar� toplam�n�n en b�y��n�n % 30'undan daha az olmayacakt�r. G�vde donat�s� � � 12 mm'den az, aral�� ise 300 mm'den fazla olmayacakt�r. Boyuna donat�lar�n kenetlenmesine benzer bi�imde, g�vde donat�lar�n�n kenetlenmesi i�in de 7.4.3.1.'in (b), (c) ve (d) alt bentleri uygulanacakt�r.

7.4.3. Boyuna Donat�n�n D�zenlenmesi

7.4.3.1- Boyuna donat�lar�n yerle�tirilmesi ve kenetlenmesine ili�kin ko�ullar a�a��da verilmi�tir (�ekil 7.7):

(a) Kiri�in iki ucundaki mesnet �st donat�lar�n�n b�y�k olan�n�n en az 1/4'� t�m kiri� boyunca s�rekli olarak devam ettirilecektir. Mesnet �st donat�s�n�n geri kalan k�sm�, TS-500'e g�re d�zenlenecektir.

(b) Kolona birle�en kiri�lerin kolonun �b�r y�z�nde devam etmedi�i durumlarda kiri�lerdeki alt ve �st donat�, kolonun etriyelerle sar�lm�� ekirde�inin kar�� taraftaki y�zeyine kadar uzat�l�p etriyelerin i� taraf�ndan 90 derece b�k�lecektir. Bu durumda boyuna donat�n�n kolon i�inde kalan yatay k�sm� ile 90 derece k�vr�lan d��ey k�sm�n�n toplam uzunlu�u, TS-500'de �ng�r�len d�z kenetlenme boyu ()b'den az olmayacakt�r. 90 derecelik kancan�n yatay k�sm� 0.4()b'den, d��ey k�sm� ise 12()'den az olmayacakt�r.

(c) Her iki taraftan kiri�lerin kolonlara birle�mesi durumunda kiri� alt donat�lar�, kolon y�z�nden itibaren kom�u a��kl��a en az TS-500'de verilen kenetlenme boyu lb kadar uzat�lacakt�r. Kiri�lerdeki derinlik fark� gibi nedenlerle bu olana��n bulunmad�� durumlarda kenetlenme, yukar�daki (b) paragraf�na g�re kiri�in kolonun �b�r y�z�nde devam etmedi�i durumlar i�in tan�mlanan bi�imde yap�lacakt�r.

(d) Perdelere kendi d�zlemleri i�inde ba�lanan kiri�lerde boyuna donat�lar�n kenetlenmesi, kanca yap�lmaks�z�n d�z olarak sa�lanabilir. Bu durumda donat�n�n perde i�indeki kenetlenme boyu lb'den ve 50 (� )'den az olmayacakt�r.

7.4.3.2- Boyuna donat�lar�n eklenmesine ili�kin ko�ullar a�a��da verilmi�tir:

(a) A�a��da 7.4.5.2'de tan�mlanan kiri� sar�lma b�lgeleri, kolon-kiri� birle�im b�lgeleri ve a��kl�k ortas�nda alt donat� b�lgeleri gibi, donat�n�n akma durumuna ula�ma olas�l�� bulunan kritik b�lgelerde bindirmeli ek yap�lmayacakt�r. Bu b�lgeler d��nda bindirmeli eklerin yap�labilece�i yerlerde, ek boyunca 7.2.8'de tan�mlanan �zel deprem etriyeleri kullan�lacakt�r. Bu etriyelerin aral�klar� kiri� derinli�inin 1/4'�n� ve 100 mm'yi a�mayacakt�r.

(b) Man�onlu ekler veya bindirmeli kaynak ekleri, bir kesitte ancak birer donat� atlayarak uygulanacak ve birbirine kom�u iki ekin merkezleri aras�ndaki boyuna uzakl�k 600 mm'den daha az olmayacakt�r.

7.4.4. Enine Donat� Ko�ullar�

Kiri� mesnetlerinde kolon y�z�nden itibaren kiri� derinli�inin iki kat� kadar uzunluktaki b�lge, Sar�lma B�lgesi olarak tan�mlanacak ve bu b�lge boyunca 7.2.8'de tan�mlanan �zel deprem etriyeleri kullan�lacakt�r. Sar�lma b�lgesinde, ilk etriyenin kolon y�z�ne uzakl�� en �ok 50 mm olacakt�r. 7.4.5.3'e g�re daha elveri�siz bir de�er elde edilmedik�e, etriye aral�klar� kiri� y�ksekli�inin 1/4'�n�, en k��k boyuna donat� � �n�n 8 kat�n� ve 150 mm'yi a�mayacakt�r. (�ekil 7.8). Sar�lma b�lgesi d��nda, TS- 500'de verilen minimum enine donat� ko�ullar�na uyulacakt�r.

7.4.5. Kiri�lerin Kesme G�venli�i

7.4.5.1- Kiri�lerde enine donat� hesab�na esas al�nacak kesme kuvveti, Ve depremin soldan sa�a veya sa�dan sola etkimesi durumlar� i�in ayr� ayr� ve elveri�siz sonu� verecek �ekilde, Denk.(7.9) ile bulunacakt�r. (�ekil 7.9).

Ve = Vdy � (Mpi + Mpj) / ln (7.9)

Kiri� u�lar�ndaki pekle�meli ta��ma g�c� momentleri, daha kesin hesap yap�lmad�� durumlarda,

Mpi @ 1.4 Mri ve Mpj @ 1.4 Mrj olarak al�nabilir.

7.4.5.2- Denk.(7.9) ile hesaplanan kesme kuvveti, Ve, a�a��da Denk.(7.10) ile verilen ko�ullar� sa�layacakt�r. Denk.(7.10b)'deki ko�ulun sa�lanamamas� durumunda, kesit boyutlar� gere�i kadar b�y�t�lerek deprem hesab� tekrarlanacakt�r.

Ve � Vr

(7.10a)

Ve � 0.22 bw d fcd

(7.10b)

7.4.5.3- Kiri� enine donat�s�n�n Ve kesme kuvvetine g�re hesab�nda, betonun kesme dayan�m�na katk�s�, Vc, TS-500'e g�re belirlenecektir. Ancak, 7.4.4'te tan�mlanan kiri� sar�lma b�lgelerindeki enine donat�n�n hesab�nda Ve-Vdy � 0.5 Vd olmas� durumunda, betonun kesme dayan�m�na katk�s� Vc= 0 al�nacakt�r. Hi�bir durumda pliyelerin kesme dayan�m�na katk�lar� g�z�n�ne al�nmayacakt�r.

7.5. S�NEKL�K D�ZEY� Y�KSEK �ER�EVE S�STEMLER�NDE

KOLON - K�R�� B�RLE��M B�LGELER�

7.5.1- Ku�at�lm�� ve Ku�at�lmam�� Birle�imler

S�neklik d�zeyi y�ksek kolon ve kiri�lerin olu�turdu�u �er�eve sistemlerinde kolon kiri� birle�imleri, a�a��da tan�mland�� zere, iki s�n�fa ayr�lacakt�r.

(a) Kiri�lerin kolona d�rt taraftan birle�mesi ve her bir kiri�in geni�li�inin birle�ti�i kolon geni�li�inin 3/4'�nden daha az olmamas� durumunda, kolon-kiri� birle�imi ku�at�lm�� birle�im olarak tan�mlanacakt�r.

(b) Yukar�daki ko�ullar� sa�lamayan t�m birle�imler, ku�at�lmam�� birle�im olarak tan�mlanacakt�r.

7.5.2- Kolon-Kiri� Birle�im B�lgelerinin Kesme G�venli�i

7.5.2.1- G�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda kolon-kiri� birle�im b�lgelerindeki kesme kuvveti, Denk.(7.11) ile hesaplanacakt�r (�ekil 7.10).

Ve = 1.25 fyk (As1 + As2) - Vkol (7.11)

Kiri�in kolona sadece bir taraftan sapland�� ve �b�r tarafta devam etmedi�i durumlar i�in As2= 0 al�nacakt�r.

7.5.2.2- Herhangi bir birle�im b�lgesinde Denk.(7.11) ile hesaplanan kesme kuvveti, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda hi�bir zaman a�a��da verilen s�n�rlar� a�mayacakt�r (�ekil 7.10). Bu s�n�rlar�n a��lmas� durumunda, kolon ve/veya kiri� kesit boyutlar� b�y�lt�lerek deprem hesab� tekrarlanacakt�r.

(a) (De�.RG: 2.7.1998 - 23390) Ku�at�lm�� birle�imlerde: Ve � 0.60 bj h fcd (7.12)

(b) (De�.RG: 2.7.1998 - 23390) Ku�at�lmam�� birle�imlerde: Ve � 0.45 bj h fcd (7.13)

7.5.2.3- Kolon-kiri� birle�im b�lgesindeki minimum enine donat� ko�ullar� a�a��da verilmi�tir (�ekil 7.3):

(a) Ku�at�lm�� birle�imlerde, alttaki kolonun sar�lma b�lgesi i�in bulunan enine donat� miktar�n�n en az %40'�, birle�im b�lgesi boyunca kullan�lacakt�r. Ancak, enine donat�n�n � � 8 mm'den az olmayacak ve aral�� 150 mm'yi a�mayacakt�r.

(b) Ku�at�lmam�� birle�imlerde, alttaki kolonun sar�lma b�lgesi i�in bulunan enine donat� miktar�n�n en az %60'�, birle�im b�lgesi boyunca kullan�lacakt�r. Ancak bu durumda, enine donat�n�n � � 8 mm'den az olmayacak ve aral�� 100 mm'yi a�mayacakt�r.

7.6. S�NEKL�K D�ZEY� Y�KSEK PERDELER

7.6.1. Enkesit Ko�ullar�

7.6.1.1- Perdeler, planda uzun kenar�n�n kal�nl��na oran� en az yedi olan d��ey ta��y�c� sistem elemanlar�d�r. A�a��da 7.6.1.2'de belirtilen �zel durum d��nda perde kal�nl��, kat y�ksekli�inin 1/15'inden ve 200 mm'den az olmayacakt�r. Ancak Hw/lw > 2.0 olan perdelerde, a�a��da 7.6.2.2'de tan�mlanan kritik perde y�ksekli�i boyunca perde kal�nl��, kat y�ksekli�inin 1/12'sinden az olmayacakt�r.

7.6.1.2- Deprem y�klerinin t�m�n�n bina y�ksekli�i boyunca sadece perdeler taraf�ndan ta��nd�� binalarda, Denk.(7.14) ile verilen ko�ullar�n her ikisinin de sa�lanmas� durumunda perde duvar kal�nl��, binadaki en y�ksek kat�n y�ksekli�inin 1/20'sinden ve 150 mm'den az olmayacakt�r.

� Ag / � Ap � 0.002 (7.14a)

Vt / � Ag � 0.5 fctd (7.14b)

Denk.(7.14), bodrum katlar�n�n �evresinde �ok rijit betonarme perdelerin bulundu�u binalarda zemin kat d�zeyinde, di�er binalarda ise temel �st kotu d�zeyinde uygulanacakt�r.

7.6.2. Perde U� B�lgeleri ve Kritik Perde Y�ksekli�i

7.6.2.1- Hw/lw > 2.0 olan perdelerin planda her iki ucunda perde u� b�lgeleri olu�turulacakt�r (�ekil 7.11). Perde u� b�lgeleri, perdenin kendi kal�nl�� i�inde olu�turulabilece�i gibi, perdeye birle�en di�er bir perdenin veya perdenin ucunda geni�letilmi� bir kesitin i�inde de d�zenlenebilir.

7.6.2.2- Temel �st�nden itibaren kritik perde y�ksekli�i 2lw de�erini a�mamak �zere, a�a��da verilen ko�ullar�n elveri�siz olan�n� sa�layacak bi�imde belirlenecektir.

Hcr = lw (7.15a)

Hcr = Hw / 6 (7.15b)

Bodrum katlar�nda rijitli�i �st katlara oranla �ok b�y�k olan betonarme �evre perdelerinin bulundu�u ve bodrum kat d��emelerinin yatay d�zlemde rijit diyafram olarak �al��t�� binalarda, Hw ve Hcr b�y�kl�kleri zemin kat d��emesinden itibaren yukar�ya do�ru g�z�n�ne al�nacakt�r. Bu t�r binalarda kritik perde y�ksekli�i, en az zemin kat�n alt�ndaki ilk bodrum kat�n�n y�ksekli�i boyunca a�a��ya do�ru ayr�ca uzat�lacakt�r.

7.6.2.3- Dikd�rtgen kesitli perdelerde, yukar�da tan�mlanan kritik perde y�ksekli�i boyunca u� b�lgelerinin her birinin plandaki uzunlu�u, perdenin plandaki toplam uzunlu�unun %20'sinden ve perde kal�nl��n�n iki kat�ndan daha az olmayacakt�r. Kritik perde y�ksekli�inin �st�nde kalan perde kesimi boyunca ise, perde u� b�lgelerinin her birinin plandaki uzunlu�u, perdenin plandaki toplam uzunlu�unun %10'undan ve perde kal�nl��ndan az olmayacakt�r (�ekil 7.11).

7.6.2.4- Perde u� b�lgelerinin, perdeye birle�en di�er bir perdenin veya perdenin ucunda geni�letilmi� bir kesitin i�inde d�zenlenmesi durumunda; her bir perde u� b�lgesinin enkesit alan�, en az dikd�rtgen kesitli perdeler i�in 7.6.2.3'te tan�mlanan alana e�it olacakt�r.

7.6.3. G�vde Donat�s� Ko�ullar�

7.6.3.1- Perdenin her iki y�z�ndeki g�vde donat�lar�n�n toplam enkesit alan�, d��ey ve yatay donat�lar�n�n her biri i�in, perde u� b�lgelerinin aras�nda kalan perde g�vdesi br�t enkesit alan�n�n 0.0025'inden az olmayacakt�r. Hw / lw � 2.0 olmas� durumunda perde g�vdesi, perdenin t�m kesiti olarak g�z�n�ne al�nacakt�r. Perde g�vdesinde boyuna ve enine donat� aral�� 250 mm'den fazla olmayacakt�r (�ekil 7.11).

7.6.3.2- Yukar�daki 7.6.1.2'de Denk.(7.14) ile verilen ko�ullar�n her ikisinin de sa�land�� binalarda, d��ey ve yatay toplam g�vde donat�s� oranlar�n�n herbiri 0.0015'e indirilebilir. Ancak bu durumda donat� aral�� 300 mm'yi ge�meyecektir.

7.6.3.3- U� b�lgeleri d��nda, perde g�vdelerinin her iki y�z�ndeki donat� a�lar�, beher metrekare perde y�z�nde en az 4 adet �zel deprem �irozu ile kar��l�kl� olarak ba�lanacakt�r. Ancak 7.6.2.2'de tan�mlanan kritik perde y�ksekli�i boyunca, u� b�lgeleri d��ndaki beher metrekare perde y�z�nde en az 10 adet �zel deprem �irozu kullan�lacakt�r. �irozlar�n � �, en az yatay donat�n�n � � kadar olacakt�r.

7.6.4. G�vde Donat�lar�n�n D�zenlenmesi

Perdelerin yatay g�vde donat�lar�, a�a��da 7.6.4.1'de veya 7.6.4.2'de belirtildi�i �ekilde d�zenlenebilir (�ekil 7.11). Bu �ekilde d�zenlenen yatay g�vde donat�lar�, kritik perde y�ksekli�i boyunca a�a��daki 7.6.5.2'ye g�re perde u� b�lgelerine konulacak sarg� donat�s�n�n belirlenmesinde hesaba kat�labilir.

7.6.4.1- Yatay g�vde donat�lar� etriyelerle sar�l� perde u� b�lgesinin sonunda 90 derece k�vr�larak kar�� y�zde k��edeki d��ey donat�ya 135 derecelik kanca ile ba�lanacakt�r.

7.6.4.2- Yatay g�vde donat�lar�n�n perde ucunda 90 derece k�vr�m yap�lmaks�z�n bitirilmesi durumunda, perdenin her iki ucuna g�vde donat�s� ile ayn� � ta olan bi�iminde yatay donat�lar yerle�tirilecektir. Bu donat�lar, perde u� b�lgesinin i� s�n�r�ndan itibaren perde g�vdesine do�ru en az kenetlenme boyu kadar uzat�lacaklard�r.

7.6.5. Perde U� B�lgelerinde Donat� Ko�ullar�

7.6.5.1- Perde u� b�lgelerinin her birinde, d��ey donat� toplam alan�n�n perde br�t enkesit alan�na oran� 0.001'den az olmayacakt�r. Ancak, 7.6.2.2'de tan�mlanan kritik perde y�ksekli�i boyunca bu oran 0.002'ye ��kar�lacakt�r. Perde u� b�lgelerinin her birinde d��ey donat� miktar� 4 (� ) 14'ten az olmayacakt�r (�ekil 7.11).

7.6.5.2- Perde u� b�lgelerindeki d��ey donat�lar, a�a��daki kurallara uyularak, kolonlarda oldu�u gibi etriyeler ve/veya �irozlardan olu�an enine donat�larla sar�lacakt�r.

(a) U� b�lgelerinde kullan�lacak enine donat�n�n � � 8 mm'den az olmayacakt�r. Etriye kollar�n�n ve/veya �irozlar�n aras�ndaki yatay uzakl�k, a, etriye ve �iroz � �n�n 25 kat�ndan fazla olmayacakt�r.

(b) 7.6.2.2'de tan�mlanan kritik perde y�ksekli�i boyunca perde u� b�lgelerine, kolonlar�n sar�lma b�lgeleri i�in 7.3.4.1'de Denk.(7.1b) ile belirlenen enine donat�lar�n en az 2/3'� konulacakt�r. D��ey do�rultuda etriye ve/veya �iroz aral�� perde kal�nl��n�n yar�s�ndan ve 100 mm'den daha fazla, 50 mm'den daha az olmayacakt�r (�ekil 7.11). Bu donat�lar, temelin i�inde de en az perde kal�nl��n�n iki kat� kadar bir y�kseklik boyunca devam ettirilecektir.

(c) Kritik perde y�ksekli�inin d��nda kalan perde u� b�lgelerinde d��ey do�rultudaki etriye ve/veya �iroz aral��, perde duvar kal�nl��ndan ve 200 mm'den daha fazla olmayacakt�r (�ekil 7.11). Ancak, perde u� b�lgelerindeki enine donat�n�n � � ve aral��, hi�bir zaman perde g�vdesindeki yatay donat�dan az olmayacakt�r.

7.6.6. Tasar�m E�ilme Momentleri

7.6.6.1- Hw/lw > 2.0 ko�ulunu sa�layan perdelerde tasar�ma esas e�ilme momentleri, 7.6.2.2'ye g�re belirlenen kritik perde y�ksekli�i boyunca sabit bir de�er olarak, perde taban�nda B�l�m 6'ya g�re hesaplanan e�ilme momentine e�it al�nacakt�r. Kritik perde y�ksekli�inin sona erdi�i kesidin �st�nde ise, B�l�m 6'ya g�re perdenin taban�nda ve tepesinde hesaplanan momentleri birle�tiren do�ruya paralel olan do�rusal moment diyagram� uygulanacakt�r (�ekil 7.12). �evresinde rijit perdeler bulunan, bodrumlu binalarda sabit perde momenti, 7.6.2.2'de tan�mlanan kritik perde y�ksekli�i boyunca g�z�n�ne al�nacakt�r.

7.6.6.2- Hw/lw > 2.0 olmas� durumunda, her bir katta perde kesitlerinin ta��ma g�c� momentlerinin, perdenin g��l� do�rultusunda kolonlar i�in Denk. (7.3) ile verilen ko�ulu sa�lamas� zorunludur. Aksi durumda perde boyutlar� ve/veya donat�lar� artt�r�larak deprem hesab� tekrarlanacakt�r.

7.6.7. Perdelerin Kesme G�venli�i

7.6.7.1- Perde veya perde par�alar�ndaki enine donat�n�n hesab�nda Vd kesme kuvveti esas al�nacakt�r.

7.6.7.2- Perde kesitlerinin kesme dayan�m� Vr, Denk.(7.16) ile hesaplanacakt�r.

Vr = Ach (0.65 fctd + psh fyd) (7.16)

Vd kesme kuvveti a�a��da tan�mlanan ko�ullar� sa�layacakt�r:

Vd � Vr (7.17a)

Vd � 0.22 Ach fcd (7.17b)

Aksi durumda, perde kesit boyutlar� bu ko�ullar sa�lanmak �zere artt�r�lacakt�r.

7.6.7.3- Temele ba�lant� d�zeyinde ve �st katlarda yap�lacak in�aat derzlerinde, aktar�lan kesme kuvveti i�in TS-500'de tan�mlanan s�rt�nme kesmesi hesab� mutlaka yap�lacakt�r.

7.6.8. Ba� Kiri�li (Bo�luklu) Perdelere �li�kin Kural ve Ko�ullar

7.6.8.1- Perdeler i�in yukar�da verilen t�m kural ve ko�ullar, ba� kiri�li perdeleri olu�turan perde par�alar�n�n her biri i�in de ge�erlidir.

7.6.8.2- G�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda, herhangi bir ba� kiri�li perde sistemini olu�turan perde par�alar�nda deprem y�klerinden olu�an taban momentlerinin toplam�, ba� kiri�li perde sisteminde deprem y�klerinden olu�an toplam devrilme momentinin 2/3'�nden fazla olmayacakt�r (�ekil 7.13). Bu ko�ulun sa�lanamamas� durumunda, ba� kiri�li perdeyi olu�turan perde par�alar�n�n her biri bo�luksuz perde olarak say�lacak ve B�l�m 6, Tablo 6.5'ten al�nan R katsay�s� de�i�tirilecektir.

7.6.8.3- Ba� kiri�li perdeyi olu�turan perde par�alar�n�n d��ey donat� hesab�nda, �ekmeye �al��an perde par�as�ndaki momentin en fazla %30'unun, bas�nca �al��an perde par�as�na aktar�lmas�na (yeniden da��l�m) izin verilebilir.

7.6.8.4- Ba� kiri�lerinin kesme donat�s�na ili�kin kurallar a�a��da verilmi�tir:

(a) A�a��daki ko�ullar�n herhangi birinin sa�lanmas� durumunda, ba� kiri�lerinin kesme donat�s� hesab� 7.4.5'e g�re yap�lacakt�r.

Ln > 3 hk (7.18a)

Vd � 1.5 bw d fctd (7.18b)

(b) Denk.(7.18) ile verilen ko�ullar�n her ikisinin de sa�lanamamas� durumunda, ba� kiri�ine konulacak �zel kesme donat�s�, ge�erlili�i deneylerle kan�tlanm�� y�ntemlerle belirlenecek veya ba� kiri�indeki kesme kuvvetini kar��lamak �zere �apraz donat�lar kullan�lacakt�r (�ekil 7.14). Her bir �apraz donat� demetindeki toplam donat� alan� Denk.(7.19) ile belirlenecektir.

Asd = Vd / (2 fyd sin g ) (7.19)

�apraz donat� demetlerinde en az d�rt adet donat� bulunacak ve bu donat�lar perde par�alar�n�n i�ine do�ru en az 1.5 lb kadar uzat�lacakt�r. Donat� demetleri �zel deprem etriyeleri ile sar�lacak ve kullan�lacak etriyelerin �ap� 8 mm'den, aral�� ise �apraz donat� � �n�n 6 kat�ndan ve 100 mm'den daha fazla olmayacakt�r. �apraz donat�lara ek olarak, ba� kiri�ine TS-500'de �ng�r�len minimum miktarda etriye ve yatay g�vde donat�s� konulacakt�r (�ekil 7.14).

7.7. S�NEKL�K D�ZEY� NORMAL KOLONLAR

7.7.1. Enkesit Ko�ullar�

Enkesit boyutlar�na ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kolonlar i�in 7.3.1'de belirtilen ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan kolonlar i�in de ge�erlidir.

7.7.2. Boyuna Donat� Ko�ullar�

Boyuna donat�ya ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kolonlar i�in 7.3.2'de belirtilen ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan kolonlar i�in de ge�erlidir.

7.7.3. Boyuna Donat�n�n D�zenlenmesi

Boyuna donat�n�n d�zenlenmesine ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kolonlar i�in 7.3.3'te belirtilen ko�ullar, 7.3.3.2'nin (c) paragraf� hari� olmak �zere, s�neklik d�zeyi normal olan kolonlar i�in de ge�erlidir.

Boyuna donat� bindirmeli eklerinin kolon alt ucunda yap�lmas� durumunda, ek boyunca a�a��da 7.7.4.1'de tan�mlanan minimum enine donat� kullan�lacakt�r.

7.7.4. Enine Donat� Ko�ullar�

Kolonlarda kullan�lacak minimum enine donat�ya ili�kin ko�ullar, kolon sar�lma b�lgeleri i�in a�a��daki 7.7.4.1'de ve kolon orta b�lgesi i�in 7.7.4.2'de verilmi�tir. T�m kolon b�lgelerinde, 7.2.8'de tan�mlanan �zel deprem etriyeleri ve �zel deprem �irozlar� kullan�lacakt�r.

7.7.4.1- Kolon sar�lma b�lgelerinin her birinin uzunlu�u i�in 7.3.4.1'de verilen tan�m, s�neklik d�zeyi normal olan kolonlar i�in de ge�erlidir.

S�neklik d�zeyi normal olan kolonlarda sar�lma b�lgesindeki enine donat� aral��, a�a��daki 7.7.4.2'ye g�re kolon orta b�lgesine konulan etriye aral��n�n yar�s� kadar olacakt�r.

7.7.4.2- Kolon orta b�lgesine ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kolonlar i�in 7.3.4.2'de verilen tan�m ve minimum enine donat� ko�ullar� ile 7.3.4.3'te verilen ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan kolonlar i�in de ge�erlidir. Kolon orta b�lgesindeki enine donat�, 7.7.5.3'e g�re belirlenecektir.

7.7.5. Kolonlar�n Kesme G�venli�i

7.7.5.1- S�neklik d�zeyi normal kolonlarda, d��ey y�kler ve B�l�m 6'da belirlenen deprem y�klerinin ortak etkisi alt�nda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat� hesab�nda esas al�nacakt�r.

7.7.5.2- Kesme kuvvetinin �st s�n�r�na ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kolonlar i�in Denk.(7.7)'de verilen ko�ul, Ve yerine Vd al�nmak �zere, s�neklik d�zeyi normal olan kolonlar i�in de ge�erlidir.

7.7.5.3- Kolon enine donat�s�n�n 7.7.5.1'de tan�mlanan kesme kuvvetine g�re hesab�nda betonun kesme dayan�m�na katk�s�, Vc, d��ey y�kler ile birlikte deprem y�klerine g�re hesaplanan en k��k Nd eksenel kuvveti g�z�n�ne al�narak TS-500'e g�re belirlenecektir.

7.7.6. K�sa Kolonlara �li�kin Ko�ullar

K�sa kolonlara ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kolonlar i�in 7.3.8'de belirtilen ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan kolonlar i�in de ge�erlidir.

7.8. S�NEKL�K D�ZEY� NORMAL K�R��LER

7.8.1. Enkesit Ko�ullar�

Enkesit boyutlar�na ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kiri�ler i�in 7.4.1.1'de belirtilen ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan kiri�ler i�in de ge�erlidir.

7.8.2. Boyuna Donat� Ko�ullar�

Boyuna donat�ya ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kiri�ler i�in 7.4.2'de belirtilen ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan kiri�ler i�in de ge�erlidir.

7.8.3. Boyuna Donat�n�n D�zenlenmesi

Boyuna donat�n�n d�zenlenmesine ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kiri�ler i�in 7.4.3'te belirtilen ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan kiri�ler i�in de ge�erlidir.

7.8.4. Enine Donat� Ko�ullar�

Kiri� mesnetlerinde kolon y�z�nden itibaren kiri� derinli�inin iki kat� kadar uzunluktaki b�lge, sar�lma b�lgesi olarak tan�mlanacak ve bu b�lge boyunca 7.2.8'de tan�mlanan �zel deprem etriyeleri kullan�lacakt�r. Sar�lma b�lgesinde, ilk etriyenin kolon y�z�ne uzakl�� en �ok 50 mm olacakt�r. A�a��daki 7.8.5'e g�re daha elveri�siz bir de�er elde edilmedik�e, etriye aral�klar� kiri� y�ksekli�inin 1/4'�n�, en k��k boyuna donat� � �n�n 8 kat�n� ve 200 mm'yi a�mayacakt�r. Sar�lma b�lgesi d��nda, TS-500'de verilen enine donat� ko�ullar�na uyulacakt�r.

7.8.5. Kiri�lerin Kesme G�venli�i

7.8.5.1- S�neklik d�zeyi normal kiri�lerde, d��ey y�kler ve B�l�m 6'da belirlenen deprem y�klerinin ortak etkisi alt�nda elde edilen kesme kuvveti, Vd, enine donat� hesab�nda esas al�nacakt�r.

7.8.5.2- Kesme kuvvetinin �st s�n�r�na ili�kin olarak s�neklik d�zeyi y�ksek kiri�ler i�in Denk.(7.10)'da verilen ko�ul, Ve yerine Vd al�nmak �zere, s�neklik d�zeyi normal olan kiri�ler i�in de ge�erlidir.

7.8.5.3- Kiri� enine donat�s�n�n 7.8.5.1'de tan�mlanan kesme kuvvetine g�re hesab�nda betonun kesme dayan�m�na katk�s�, Vc, TS-500'e g�re belirlenecektir. Hi�bir durumda pliyelerin kesme dayan�m�na katk�lar� g�z�n�ne al�nmayacakt�r.

7.9. S�NEKL�K D�ZEY� NORMAL �ER�EVE S�STEMLER�NDE

KOLON - K�R�� B�RLE��M B�LGELER�

S�neklik d�zeyi y�ksek kolon ve kiri�lerin olu�turdu�u �er�eve sistemlerinin kolonkiri� birle�imleri ilgili olarak 7.5'de verilen kural ve ko�ullar, 7.5.2.1 ve 7.5.2.2 hari� olmak �zere, s�neklik d�zeyi normal olan sistemlerin kolon-kiri� birle�imleri i�in de ge�erlidir.

7.10. S�NEKL�K D�ZEY� NORMAL PERDELER

S�neklik d�zeyi normal perdeler, d��ey y�kler ve depremin ortak etkisinden olu�an i� kuvvetlere g�re boyutland�r�larak donat�lacakt�r. S�neklik d�zeyi y�ksek perdeler i�in 7.6.6, 7.6.8.2, 7.6.8.3'de verilen kural ve ko�ullar ile kritik perde y�ksekli�i'ne ili�kin olarak verilen tan�m ve ko�ullar hari� olmak �zere, 7.6'da verilen di�er t�m kural ve ko�ullar, s�neklik d�zeyi normal olan perdeler i�in de ge�erlidir.

7.11. D��EMELER

7.11.1- D��emeler, katlardaki k�tlelere etkiyen deprem y�klerinin d��ey ta��y�c� sistem elemanlar�na g�venle da��t�lmas�n� sa�layacak rijitlik ve dayan�ma sahip olacaklard�r.

7.11.2- B�t�n deprem b�lgelerinde, dolgulu ya da dolgusuz yerinde d�kme veya prefabrike di�li d��emeli sistemlerde plak kal�nl�� 50 mm'den az olmayacakt�r. Ancak, d��ey y�klerden olu�an kesme kuvvetleri ile birlikte plak d�zlemindeki deprem kuvvetlerinin g�venle aktar�lmas�n� sa�lamak �zere, di�lerle plak aras�nda kesme kuvveti ba�lant�lar�n�n yap�lmas� ve bu ba�lant�lar�n yeterli oldu�unun hesapla g�sterilmesi zorunludur. Di�er d��eme plaklar�n�n kal�nl�klar� i�in TS-500'de verilen ko�ullar ge�erlidir.

7.11.3- B�t�n d��eme sistemlerinin kesme dayan�mlar�na ili�kin olarak, 7.6.7'de s�neklik d�zeyi y�ksek perdelerin kesme dayan�mlar� i�in verilen ko�ullara aynen uyulacakt�r.

7.12. PREFABR�KE B�NALARA �L��K�N �ZEL KO�ULLAR

Fabrika ko�ullar�nda �retilen ta��y�c� sistem elemanlar�n�n �antiyede birle�tirilmesi ile olu�turulan prefabrike binalarda, bu y�netmelikte verilen di�er ko�ullar ile birlikte a�a��daki �zel ko�ullara da uyulacakt�r.

7.12.1. Mafsall� �er�eveler

7.12.1.1- End�stri yap�s� t�r� tek katl� binalar d��nda, ba�lant�lar� mafsall� olan (moment aktaramayan) prefabrike �er�eve t�r� ta��y�c� sistemlere, her iki do�rultuda yatay deprem y�klerinin tamam�n� ta��yabilen yerinde d�kme betonarme perdeler yap�lmas� ko�ulu ile izin verilebilir.

7.12.1.2- Kaynakl� olarak yap�lan mafsall� ba�lant�lar, B�l�m 6'ya g�re depremden olu�acak ba�lant� kuvvetlerinin en az 1.5 kat�n�, di�er mafsall� ba�lant�lar ise en az 1.2 kat�n� ta��yacak yeterli dayan�ma sahip olacaklard�r.

7.12.2. Moment Aktarabilen �er�eveler

7.12.2.1- Prefabrike bina �er�evelerinde moment aktarabilen t�m ba�lant�lar�n deprem etkisi ile olu�an tersinir ve yinelenir y�kler alt�nda monolitik davran��a e�de�er dayan�m ve s�nekli�e sahip olduklar�, literat�rden kaynak verilerek analitik y�ntemlerle veya deneylerle kan�tlanm�� olacakt�r.

7.12.2.2- Ba�lant�lar, ba�lanan elemanlar�n ta��ma g��leri d�zeyinde olu�acak momentleri, kesme kuvvetlerini ve eksenel kuvvetleri, dayan�m ve s�neklikte herhangi bir azalma olmaks�z�n aktarabilecek dayan�ma sahip olacakt�r. Kaynakl� ba�lant�larda B�l�m 6'ya g�re depremden �t�r� ba�lant�ya etkiyen i� kuvvetlerin en az 1.5 kat�, di�er t�r ba�lant�larda ise en az 1.2 kat� g�z�n�ne al�nacakt�r.

7.12.2.3- Ba�lant�lar, ba�lanan elemanlarda plastik mafsal olu�ma olas�l�� y�ksek olan yerlerden olabildi�ince uzakta d�zenlenmelidir.

7.12.3. �ngerilme Ko�ullar�

D��eme elemanlar� ve tek katl� binalar�n kolonlar�na mafsall� olarak ba�lanan kiri� t�r� elemanlar d��nda, deprem b�lgelerinde kullan�lacak prefabrike yap� elemanlar�nda tam �ngerilme uygulanmas�na izin verilmez. Elemanlarda yeterli s�nekli�i sa�layabilecek d�zeyde �ngerilmesiz donat� kullan�lmas� zorunludur. Bu donat� ile ilgili olarak TS- 3233'te verilen ko�ullara uyulacakt�r.

7.13. BETONARME UYGULAMA PROJES� ��Z�MLER�NE �L��K�N KURALLAR

7.13.1. Genel Kurallar

7.13.1.1- Binada uygulanacak beton kalitesi ile donat� �eli�i kalitesi, b�t�n �izim paftalar�nda mutlaka belirtilecektir.

7.13.1.2- Tasar�mda g�z�n�ne al�nan Etkin Yer �vmesi Katsay�s�, Bina �nem Katsay�s�, Tablo 12.2'ye g�re se�ilen Yerel Zemin S�n�f� ve Tablo 6.5'e g�re belirlenen Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�s�, b�t�n kal�p plan� paftalar�nda mutlaka belirtilecektir.

7.13.1.3- 7.2.8'de tan�mlanan �zel deprem etriyelerine ve �zel deprem �irozlar�na ait kanca k�vr�m detaylar� (�ekil 7.1) kolon, perde ve kiri� detay paftalar�n�n her birinde mutlaka g�sterilecektir.

7.13.2. Kolon ve Perde Detaylar�

7.13.2.1- Kolon yerle�im planlar�nda, d��ey donat�lar�n enkesit i�indeki konum, � ve say�lar�n�n ayr�nt�l� olarak g�sterilecektir. Ayr�ca her bir kolon-kiri� d��m noktas�nda, alttaki kolondan yukar�ya uzat�lan donat�lar� ve kolona ba�lanan t�m kiri�lerin boyuna donat�lar�n� planda g�steren yatay kesitler al�nacak, b�ylece kolon ve kiri� donat�lar�n�n birle�im b�lgesinde betonun uygun olarak yerle�tirmesine engel olmayacak bi�imde d�zenlendi�i a��k olarak g�sterilecektir.

7.13.2.2- Boyuna ve enine donat�lar� t�m� ile ayn� olan her bir kolon tipi i�in boyuna kesitler al�narak donat�lar�n d��ey a��l�mlar� yap�lacakt�r. Kolonlarda boyuna kesit; donat� ek b�lgelerini, bindirme boylar�n�, kolonun �st ucundaki kolon-kiri� birle�im b�lgesini de i�erecektir. Bu ba�lamda, binadaki t�m kolon-kiri� birle�im b�lgeleri i�in ge�erli standart detaylarla yetinilmesi kabul edilmeyecektir.

7.13.2.3- Her bir kolon tipi i�in ayr� ayr� olmak �zere, sar�lma b�lgelerinin uzunluklar�, bu b�lgelere, kolon orta b�lgesine ve �stteki kolon-kiri� birle�im b�lgesine konulan enine donat�lar�n � , say� ve aral�klar� ile en kesitteki a��l�mlar� �izim �zerinde a��k olarak g�sterilecektir.

7.13.2.4- Perde yerle�im planlar�nda d��ey donat�lar�n perde g�vdesindeki ve perde u� b�lgelerindeki konum, � ve say�lar�n�n g�sterilmesine ek olarak, her bir perde tipi i�in boyuna kesitler al�narak donat�lar�n d��ey a��l�mlar� yap�lacakt�r. Perde boyuna kesidinde kritik perde y�ksekli�i a��k olarak belirtilecektir. Bu y�kseklik boyunca ve di�er perde kesimlerinde kullan�lan enine donat�lar�n � , say� ve aral�klar� ile a��l�mlar� �izim �zerinde a��k olarak g�sterilecektir.

7.13.3. Kiri� Detaylar�

Kiri� detay �izimlerinde, her bir kiri� i�in ayr� ayr� olmak �zere, kiri� mesnetlerindeki sar�lma b�lgelerinin uzunluklar�, bu b�lgelere ve kiri� orta b�lgesine konulan enine donat�lar�n � , say� ve aral�klar� ile a��l�mlar� �izim �zerinde a��k olarak g�sterilecektir.

B�L�M 8- �EL�K B�NALAR ��N DEPREME DAYANIKLI TASARIM

KURALLARI

8.0. S�MGELER

E = Deprem y�k� simgesi

G = Sabit y�k simgesi

Mpa = Kolonun alt ucunda hesaplanan plastikle�me momenti

Mpi = Kiri�in sol ucu i'de hesaplanan pozitif veya negatif plastikle�me momenti

Mpj = Kiri�in sa� ucu j'de hesaplanan negatif veya pozitif plastikle�me momenti

Mp� = Kolonun �st ucunda hesaplanan plastikle�me momenti

Q = Hareketli y�k simgesi

Vik = �er�eveli veya perdeli-�er�eveli sistemlerin �er�evelerinde, binan�n i'inci kat�ndaki t�m kolonlarda g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda B�l�m 6'ya g�re hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam�

Vis = �er�eveli veya perdeli-�er�eveli sistemlerin �er�evelerinde, binan�n 'inci kat�nda Denk.8.2'nin hem alttaki hem de �stteki d��m noktalar�nda sa�land�� kolonlarda, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda B�l�m 6'ya g�re hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplam�

a i = Herhangi bir i'inci katta hesaplanan Vis/Vik oran�

8.1. KAPSAM

8.1.1- Deprem b�lgelerinde yap�lacak t�m �elik binalar�n ta��y�c� sistem elemanlar�n�n boyutland�r�lmas� ve birle�imlerinin d�zenlenmesi, bu konuda y�r�rl�kte olan ilgili standart ve y�netmeliklerle birlikte, �ncelikle bu b�l�mde belirtilen �zel kurallara uyularak yap�lacakt�r.

8.1.2- Bu b�l�m�n kapsam� i�indeki �elik binalar�n yatay y�k ta��y�c� sistemleri; sadece �elik �er�evelerden, sadece �elik �aprazl� perdelerden veya �er�evelerin, �elik �aprazl� perdeler ya da betonarme perdelerle birle�iminden olu�abilir.

8.1.3- �elik bina temelleri ile ilgili kurallar B�l�m 12'de verilmi�tir.

8.2. GENEL KURALLAR

8.2.1. �elik Ta��y�c� Sistemlerin S�n�fland�r�lmas�

Depreme kar�� davran��lar� bak�m�ndan, �elik binalar�n yatay y�k ta��y�c� sistemleri, a�a��da tan�mlanan iki s�n�fa ayr�lm��t�r. Bu iki s�n�fa giren sistemlerin karma olarak kullan�lmas�na ili�kin �zel durum ve ko�ullar, B�l�m 6'daki 6.5.4'te verilmi�tir. Ta��y�c� sistemde betonarme perdelerin kullan�lmas� durumunda B�l�m 7'deki 7.6 veya 7.10'da verilen kurallar uygulanacakt�r.

8.2.1.1- A�a��da belirtilen �elik ta��y�c� sistemler, S�neklik D�zeyi Y�ksek Sistemler olarak tan�mlanm��t�r:

(a) 8.3'te belirtilen ko�ullar� sa�layan �er�eve t�r� ta��y�c� sistemler,

(b) 8.4'te belirtilen ko�ullar� sa�layan d��merkez �aprazl� �elik perdelerden olu�an yatay y�k ta��y�c� sistemler,

8.2.1.2- A�a��da belirtilen �elik ta��y�c� sistemler, S�neklik D�zeyi Normal Sistemler olarak tan�mlanm��t�r:

(a) 8.5'te belirtilen ko�ullar� sa�layan �er�eve t�r� ta��y�c� sistemler,

(b) 8.6'da belirtilen ko�ullar� sa�layan merkezi �aprazl� �elik perdelerden olu�an yatay y�k ta��y�c� sistemler,

8.2.2. �lgili Standartlar

Bu b�l�m�n kapsam� i�inde bulunan �elik ta��y�c� sistemlerin tasar�m�; bu y�netmelikte B�l�m 6'da verilen deprem y�kleri ve hesap kurallar�, TS-498'de �ng�r�len di�er y�kler, emniyet gerilmeleri y�ntemine ili�kin TS-648 ve TS-3357 veya ta��ma g�c� y�ntemine ili�kin TS-4561'deki kurallara g�re yap�lacakt�r. Ancak sadece �er�evelerden olu�an yatay y�k ta��y�c� sistemlerinde, TS-4561'in en fazla iki katl� binalara kadar ge�erli oldu�u g�z�n�nde tutulacakt�r.

8.2.3. Emniyet Gerilmeleri, Y�k ve Malzeme G�venlik Katsay�lar�

8.2.3.1- Emniyet Gerilmeleri Y�ntemi'ne g�re yap�lan kesit hesaplar�nda, birle�im ve ekler d��nda, emniyet gerilmeleri i�in TS-648'deki E�Y y�kleme durumunda izin verilen %15 artt�r�m, deprem durumunda en fazla %33'e ��kar�labilir.

8.2.3.2- Ta��ma G�c� Y�ntemi'ne g�re yap�lan kesit hesaplar�nda, deprem etkisini i�eren y�kleme durumlar� i�in TS-4561'deki y�k katsay�lar� a�a��daki �ekilde de�i�tirilecektir:

1.0 G + 1.0 Q � 1.0 E (8.1a)

veya daha elveri�siz sonu� vermesi durumunda,

0.9 G � 1.0 E (8.1b)

Ayr�ca, Ta��ma G�c� Y�ntemi ile TS-4561'e g�re yap�lacak hesaplarda �elik akma s�n�r�na uygulanacak malzeme g�venlik katsay�s� 1.15, betonarme-�elik kompozit d��emelerde beton karakteristik bas�n� dayan�m�na uygulanacak malzeme g�venlik katsay�s� ise 1.5 olarak al�nacakt�r.

8.2.3.3- B�t�n deprem b�lgelerinde kaynak emniyet gerilmesi veya ta��ma g�c� %25 oran�nda azalt�lacakt�r. Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, �antiyede kaynakl� birle�im ve eklerin sertifikal� kaynak�� taraf�ndan yap�lmas� zorunludur.

8.3. S�NEKL�K D�ZEY� Y�KSEK �ER�EVELER

8.3.1. Enkesit Ko�ullar�

Kesit hesaplar� TS-648'e g�re emniyet gerilmeleri y�ntemi ile yap�lsa bile, t�m �er�eve elemanlar�nda ba�l�k geni�li�i / kal�nl�� ve g�vde derinli�i / kal�nl�� oranlar� i�in TS-4561, Madde 2.5.4'de verilen ko�ullara uyulacakt�r.

8.3.2. Kolonlar�n Kiri�lerden Daha G��l� Olmas� Ko�ulu

8.3.2.1- �er�eve t�r� sistemlerde veya perdeli-�er�eveli sistemlerin �er�evelerinde, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda her bir kolon - kiri� d��m noktas�na birle�en kolonlar�n plastikle�me momentlerinin toplam�, o d��m noktas�na birle�en kiri�lerin plastikle�me momentleri toplam�ndan daha b�y�k olacakt�r (�ekil 8.1):

(Mpa + Mp�) � (Mpi + Mpj) (8.2)

Denk.(8.2), depremin her iki y�n� i�in elveri�siz sonu� verecek �ekilde ayr� ayr� uygulanacakt�r. Kolon plastikle�me momentlerinin hesab�nda, depremin y�n� ile uyumlu olarak bu momentleri en k��k yapan tasar�m eksenel kuvvetleri g�z�n�ne al�nacakt�r.

Tek katl� binalarda ve �ok katl� binalar�n en �st kat�ndaki d��m noktalar�nda Denk.(8.2)'nin sa�lan�p sa�lanmad��na bak�lmayacakt�r.

8.3.3. Kolonlar�n Kiri�lerden Daha G��l� Olmas� Ko�ulunun Baz� Kolonlarda Sa�lanmamas� Durumu

8.3.3.1- Sadece �er�evelerden veya perde ve �er�evelerin birle�iminden olu�an ta��y�c� sistemlerde, g�z�n�ne al�nan deprem do�rultusunda binan�n herhangi bir i'inci kat�nda, a�a��daki Denk.(8.3)'�n sa�lanmas� ko�ulu ile, ilgili kat�n alt ve/veya �st�ndeki baz� d��m noktalar�nda Denk.(8.2)'nin sa�lanmam�� olmas�na izin verilebilir.

a i= Vis / Vik � 0.70 (8.3)

8.3.3.2- Denk.(8.3)'�n sa�lanmas� durumunda, 0.70 < a i < 1.00 aral��nda, Denk. (8.2)'nin hem alttaki, hem de �stteki d��m noktalar�nda sa�land�� kolonlara etkiyen e�ilme momentleri ve kesme kuvvetleri (1/ai) oran� ile �arp�larak artt�r�lacakt�r.

8.3.3.3- Herhangi bir katta Denk.(8.3)'�n sa�lanamamas� durumunda, sadece �er�evelerden veya perde ve �er�evelerin birle�iminden olu�an ta��y�c� sistemlerdeki t�m �er�eveler s�neklik d�zeyi normal �er�eve olarak g�z�n�ne al�nacak ve Tablo 6.5'e g�re Ta��y�c� Sistem Davran�� Katsay�s� de�i�tirilerek hesap tekrarlanacakt�r. Ancak B�l�m 6'daki 6.5.4.2'de belirtildi�i �zere, s�neklik d�zeyi normal �er�evelerin, s�neklik d�zeyi y�ksek perdelerde birarada kullan�lmas� da m�mk�nd�r.

8.3.4. �er�evelerde Ek ve Birle�imler

8.3.4.1- �er�evelerin kolon-kiri� birle�imlerinde kolon s�rekli olacakt�r. Kiri�in kolon kesitinin ba�l��na ba�lanmas� durumunda kolon g�vdesi kiri� ba�l�� seviyesinde berkitme levhalar� ile g��lendirilecektir.

8.3.4.2- Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, e�ilme aktaran birle�im ve eklerde kaba bulon kullan�lamaz. Ancak, �ngermeli olarak kullan�lan y�ksek dayan�ml� bulonlar ve ankraj bulonlar� bu k�s�tlaman�n d��ndad�r. Y�ksek dayan�ml� bulonlar ISO 8.8 veya 10.9 kalitesinde olacakt�r.

8.3.4.3- Kolon ekleri, kolon-kiri� birle�im yerinden en az kat y�ksekli�inin 1/4'� kadar uzakta yap�lacakt�r. Eklerin k�t kaynakla yap�lmas� durumunda, kaynak a�z� a��lacak ve derin penetrasyonlu kaynak kullan�lacakt�r.

8.3.4.4- K��e kaynakl� ya da �ngermesiz bulonlu kolon-kiri� birle�imlerinin y�k aktarma g�c�, birle�ime ba�lanan eleman�n ta��ma g�c�n�n 1.20 kat�ndan daha az olamaz. Di�er t�r kolon-kiri� birle�imlerinde, birle�imin y�k aktarma g�c�, birle�ime ba�lanan eleman�n kendi ta��ma g�c�nden hi�bir zaman daha az olamaz.

8.3.4.5- Kiri� ekleri, kolon-kiri� birle�im yerinden en az kiri� y�ksekli�i kadar uzakta yap�lacakt�r.

8.3.4.6- Birle�im ve ek hesaplar�n�n proje hesap raporlar�nda ayr�nt�l� olarak verilmesi zorunludur.

8.4. S�NEKL�K D�ZEY� Y�KSEK �EL�K �APRAZLI PERDELER

S�neklik d�zeyi y�ksek �elik �aprazl� perdeler; kolonlar, kiri�ler ve d��m noktalar�na d��merkez olarak ba�lanan �apraz �rg� �ubuklar�ndan olu�an yatay y�k ta��y�c� sistem elemanlar�d�r. Bu elemanlara uygulanacak ko�ullar a�a��da belirtilmi�tir:

8.4.1- �rg� �ubuklar�n�n kolon-kiri� birle�im noktas�na ya da iki �rg� �ubu�unun bir kiri� �zerindeki ortak birle�im noktas�na g�re d��merkezli�i, perde kolonlar� aras�ndaki a��kl��n 1/5'i ile 1/10'u aras�nda se�ilecektir. D��merkez �rg� �ubuklar�n�n kiri�le birle�me noktalar�nda, kiri�in yanal burkulmas�n�n ve ayr�ca yerel burkulmalar�n �nlenmesi i�in gerekli �nlemler al�nacakt�r.

8.4.2- �rg� �ubuklar�n�n kolonlara ba�land�� aprazl� perdelerde, ba�lant� kolon kesitinin ba�l��na yap�lacakt�r. Kolon g�vdesine ba�lant� yap�lamaz.

8.4.3- Bas�n� kuvveti de alacak �ekilde hesaplanan �rg� �ubuklar�n�n narinlik oran� 100'den fazla olamaz.

8.4.4- Birden �ok par�al� olup bas�n� kuvveti de alan �rg� �ubuklar�nda, TS-648'in ara ba�lant�lara ili�kin t�m kurallar� ge�erlidir.

8.4.5- �rg� �ubuklar�n�n birle�imlerinde kaba bulon kullan�lmas� durumunda, bulonlar�n emniyet gerilmeleri %33 azalt�lacakt�r.

8.5. S�NEKL�K D�ZEY� NORMAL �ER�EVELER

8.5.1- S�neklik d�zeyi normal �er�evelerde, s�neklik d�zeyi y�ksek �er�eveler i�in yukar�da 8.3.1, 8.3.2 ve 8.3.3'te verilen ko�ullara uyulmas� zorunlu de�ildir.

8.5.2- S�neklik d�zeyi y�ksek �er�eveler i�in yukar�da 8.3.4'te verilen ko�ullar, 8.3.4.2 hari� olmak �zere, s�neklik d�zeyi normal �er�eveler i�in de ge�erlidir.

8.5.3- S�neklik d�zeyi normal �er�evelerde ek ve birle�imlerin hesab�nda, B�l�m 6'ya g�re bulunan i� kuvvetlerin iki kat� kullan�lacakt�r.

8.6. S�NEKL�K D�ZEY� NORMAL �EL�K �APRAZLI PERDELER

S�neklik d�zeyi normal �elik �aprazl� perdeler; kolonlar, kiri�ler ve d��m noktalar�na merkezi olarak ba�lanan �apraz �rg� �ubuklar�ndan olu�an yatay y�k ta��y�c� sistem elemanlar�d�r. Bu elemanlara uygulanacak ko�ullar a�a��da belirtilmi�tir:

8.6.1- �aprazlar�n sadece �ekmeye �al��mak �zere hesaplanmas� durumunda, �apraz �rg� �ubuklar�n�n narinlik oran� 250'yi a�mayacakt�r.

8.6.2- Bas�n� kuvveti de alacak �ekilde hesaplanan �rg� �ubuklar�n�n narinlik oran� 100'den fazla olamaz.

8.6.3- Birden �ok par�al� olup bas�n� kuvveti de alan �rg� �ubuklar�nda, TS-648'in ara ba�lant�lara ili�kin t�m kurallar� ge�erlidir.

8.6.4- �rg� �ubuklar�n�n birle�imlerinde kaba bulon kullan�lmas� durumunda, bulonlar�n emniyet gerilmeleri %33 azalt�lacakt�r.

B�L�M 9- AH�AP B�NALAR ��N DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI

9.1. KAPSAM

Deprem b�lgelerinde hem d��ey, hem de yatay y�kler i�in ta��y�c� duvarlar� ve d��emeleri ah�ap iskeletli olarak yap�lan ah�ap binalar�n veya bina t�r� yap�lar�n tasar�m�, bu konuda y�r�rl�kte olan ilgili standart ve y�netmeliklerle birlikte, �ncelikle bu b�l�mde belirtilen kurallara g�re yap�lacakt�r. Ah�ap binalar�n temellerine ili�kin kurallar B�l�m 12'de verilmi�tir.

9.2. GENEL KURALLAR

9.2.1- Ah�ap binalar�n boyutland�r�lmas� i�in bu b�l�mde verilen t�m kurallara uyulacak ve B�l�m 6'ya g�re ayr�ca deprem hesab� yap�lmayacakt�r.

9.2.2- Ah�ap binalar b�t�n deprem b�lgelerinde, bodrum kat� hari� olmak �zere en fazla iki katl� olarak yap�lacakt�r.

9.2.3- Ah�ap binalar�n, varsa bodrum katlar�, B�l�m 10'da verilen kurallara g�re y��ma kargir olarak yap�lacakt�r. Zemin katlar da, B�l�m 10'a g�re y��ma kargir olarak yap�labilir.

9.2.4- Ah�ap binalarda bodrum kat d��nda her bir kat�n y�ksekli�i, d��eme �st�nden d��eme �st�ne 3 m'den fazla olmayacakt�r. Bodrum kat yap�lmas� durumunda, bu kat�n y�ksekli�i 2.40 m'den fazla olmayacakt�r.

9.2.5- Ah�ap binalar�n ta��y�c� duvarlar�, planda olabildi�ince d�zenli ve ana eksenlere g�re simetrik veya simetri�e yak�n bi�imde yerle�tirilecektir. T�m katlarda ta��y�c� duvarlar �st�ste gelecek �ekilde d�zenlenecektir. K�smi bodrum yap�lmas�ndan olabildi�ince ka��n�lmal�d�r.

9.3. TA�IYICI DUVARLAR

9.3.1. Duvar Ta��y�c� �skeleti

9.3.1.1- Ta��y�c� duvarlar�n ah�ap iskeleti a�a��daki elemanlardan olu�turulacakt�r:

(a) En fazla 1.5 m ara ile konulacak dikmeler,

(b) Dikmelerin alt�na konulacak taban kiri�leri,

(d) Dikmeleri duvar boyunca birbirine ba�layarak taban ve ba�l�k kiri�leri ile birlikte duvarda dikd�rtgen g�zler olu�turan yatay ara kiri�ler,

(e) Olu�turulan dikd�rtgen g�zleri ��gen g�zlere b�len �aprazlar.

9.3.1.2- Tek kat� ah�ap olan binalarda dikmeler, taban ve ba�l�k kiri�leri ile �aprazlar�n enkesit boyutlar� en az 10 cm x 10 cm, ara kiri�lerin enkesit boyutlar� ise en az 5 cm x 10 cm olacakt�r.

9.3.1.3- Her iki kat� da ah�ap olan binalarda dikmeler, taban ve ba�l�k kiri�leri ile �aprazlar�n enkesit boyutlar� en az 12 cm x 12 cm, ara kiri�lerin enkesit boyutlar� ise en az 6 cm x 12 cm olacakt�r.

9.3.1.4- Dikmeler ve �aprazlar tek par�al� olacakt�r. Taban kiri�leri ile ba�l�k kiri�lerinde ise ek yap�labilir. Ancak ekler e�ri g��sl� bindirme �eklinde yap�lacak, c�vata ya da kiri� kal�nl��na e�it boydaki �ivilerle ba�lanacakt�r (�ekil 9.1).

9.3.1.5- Dikmeler ve �aprazlar, taban kiri�ine ve ba�l�k kiri�ine ge�meli olarak birle�tirilecek ve ayr�ca �ivi ile peki�tirilecektir. Ge�meli birle�im yap�lmamas� durumunda, �ivili k��e takozlar� kullan�lacakt�r (�ekil 9.2).

9.3.1.6- Di�er eleman ba�lant�lar�, d�z ya da e�ri g��sl� z�vana �eklinde yap�lacakt�r.

9.3.2. Ta��y�c� Duvarlar�n Minimum Toplam Uzunlu�u

Planda birbirine dik do�rultular�n her biri boyunca uzanan ah�ap ta��y�c� duvarlar�n, pencere ve kap� bo�luklar� hari� olmak �zere, toplam uzunlu�unun br�t kat alan�na (konsol d��emeler hari�) oran� (0.20 I) m/m2'den daha az olmayacakt�r. Burada I, B�l�m 6'da tan�mlanan Bina �nem Katsay�s�d�r.

9.3.3. Ta��y�c� Duvarlar�n Maksimum Mesnetlenmemi� Uzunlu�u

Herhangi bir ta��y�c� duvar�n, planda kendisine dik olarak saplanan ta��y�c� duvar eksenleri aras�nda kalan mesnetlenmemi� uzunlu�u, 4.5 m'yi ge�meyecektir. Aksi durumda dikmeler, en fazla 4.5 m ara ile d��eme kiri�lerine veya �at� makaslar�na �apraz elemanlarla ba�lanacakt�r (�ekil 9.3).

9.3.4. Ta��y�c� Duvar Bo�luklar�

9.3.4.1- Bina k��esine en yak�n pencere veya kap� bo�lu�u ile bina k��esi aras�nda b�rak�lacak dolu duvar par�as�n�n plandaki uzunlu�u 1.5 m'den az olmayacakt�r.

9.3.4.2- Bina k��eleri d��nda, pencere ve kap� bo�luklar� aras�nda kalan dolu duvar par�alar�n�n plandaki uzunlu�u 0.75 m'den az olmayacakt�r.

9.3.5. Lentolar ve Hat�llar

9.3.5.1- Zemin kat� y��ma kargir olan binalar�n hat�l ve lentolar� B�l�m 10'da verilen kurallara g�re yap�lacakt�r.

9.3.5.2- Ah�ap ta��y�c� duvarlarda kap� �st� lentolar� ile pencerelerin alt ve �st lentolar�, dikmelerin enkesitinde olacak ve lentolar�n dikmelere birle�imi ge�meli olarak yap�lacakt�r.

9.3.6. Duvar Dolgusu ve Kaplamas�

9.3.6.1- Yukar�daki 9.3.1.1'e g�re ah�ap ta��y�c� duvarlarda olu�turulan ��gen g�zler; hafif tu�la, kerpi�, ah�ap yonga veya uygun izolasyon maddeleri ile doldurulacakt�r.

9.3.6.2- Duvar y�zeyleri tahta veya oluklu kaplama malzemesi ile kaplanacak ya da rabits teli, ah�ap ��ta veya kam�� ile kaplanarak s�vanacakt�r.

9.4. D��EMELER VE �ATILAR

Ah�ap binalar�n d��eme ve �at�lar� da ah�ap olarak yap�lacakt�r. Zemin kattaki d��eme kiri�leri taban kiri�leri �zerine, di�er katlardaki d��eme kiri�leri ve �at� makaslar� ise ba�l�k kiri�leri �zerine oturtulacak, �ivili olarak birle�tirilecektir (�ekil 9.4).

B�L�M 10- YI�MA KARG�R B�NALAR ��N DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI

10.1. KAPSAM

Deprem b�lgelerinde yap�lacak olan ve hem d��ey, hem de yatay y�kler i�in t�m ta��y�c� sistemi do�al veya yapay malzemeli ta��y�c� duvarlar ile olu�turulan y��ma kargir binalar'�n veya bina t�r� yap�lar�n boyutland�r�lmas�

ve donat�lmas�, bu konuda y�r�rl�kte olan ilgili standart ve y�netmeliklerle birlikte, �ncelikle bu b�l�mde belirtilen kurallara g�re yap�lacakt�r. Y��ma kargir binalar�n temellerine ili�kin kurallar B�l�m 12'de verilmi�tir.

10.2. GENEL KURALLAR

10.2.1- Y��ma kargir binalar i�in bu b�l�mde verilen t�m kurallara uyulmas� durumunda, B�l�m 6'ya g�re ayr�ca deprem hesab� yap�lmas� gerekli de�ildir. Ancak, deprem hesab� yap�lmas� durumunda, bu b�l�mde verilen kurallar�n t�m�ne uyulmas� ko�ulu ile, S (T1) = 2.5 ve Rs (T1) = 2.5 al�narak B�l�m 6'da 6.7'de verilen hesap y�ntemi uygulanacakt�r.

10.2.2- A�a��daki 10.5.2'de belirtilen durum d��nda, y��ma kargir binalar i�in yap�m�na izin verilen en fazla kat say�lar�, deprem b�lgelerine g�re Tablo 10.1'de verilmi�tir.

10.2.3- Tablo 10.1'de verilen en fazla kat say�lar�, zemin kat ile �st�ndeki tam katlar�n toplam�na kar�� gelmekte olup bunlara ek olarak, br�t kat alan� temeldeki bina br�t alan�n�n %25'inden az olmak ko�ulu ile, tek bir �at� kat� ve ayr�ca tek bir bodrum kat� yap�labilir. Minimum %25 ko�ulunu sa�lamayan �at� kat�, tam kat olarak say�lacakt�r. Birden fazla bodrum yap�lmas� durumunda ise, Tablo 10.1'de verilen en fazla katsay�s� bir kat azalt�lacakt�r.

10.2.4- Y��ma kargir binalarda her bir kat�n y�ksekli�i, d��eme �st�nden d��eme �st�ne 3 m'den fazla olmayacakt�r.

10.2.5- Y��ma kargir binalar�n ta��y�c� duvarlar�, planda olabildi�ince d�zenli ve ana eksenlere g�re simetrik veya simetri�e yak�n bi�imde d�zenlenecektir. K�smi bodrum yap�lmas�ndan olabildi�ince ka��n�lmal�d�r.

10.2.6- T�m ta��y�c� duvarlar planda mutlaka �st �ste gelecek bi�imde yap�lacakt�r.

TABLO 10.1- �Z�N VER�LEN EN FAZLA KAT SAYISI

(Tek bodrum kat� hari�)

Deprem B�lgesi

En Fazla Kat Say�s�

2,3

10.3. TA�IYICI DUVARLAR

10.3.1. Ta��y�c� Duvar Malzemesi

10.3.1.1- Ta��y�c� duvar yap�m�nda y��ma kargir malzemeleri olarak T�rk Standardlar�na uygun do�al ta�, dolu tu�la, TS-2510 ve TS-705'te tan�mlanan maksimum bo�luk oranlar�n� sa�layan d��ey bo�luklu tu�lalar, dolu beton briket veya benzeri bloklar kullan�lacakt�r.

10.3.1.2- Bo�luklu beton briket, curuflu briket, yatay delikli tu�lalar, TS-2510 ve TS- 705'te tan�mlanan maksimum bo�luk oranlar�n� sa�lamayan d��ey bo�luklu tu�lalar, TS-4377'ye g�re dolgu duvarlar� i�in imal edilen di�er tu�lalar, blok tu�lalar ve benzeri bi�im verilmi� bloklar hi�bir zaman ta��y�c� duvar malzemesi olarak kullan�lmayacakt�r.

10.3.1.3- Do�al ta� ta��y�c� duvarlar, y��ma binalar�n sadece bodrum ve zemin katlar�nda kullan�lacakt�r.

10.3.1.4- Y��ma binalar�n sadece bodrum katlar�nda beton ta��y�c� duvar yap�labilir.

10.3.1.5- Ta��y�c� duvarlarda kullan�lacak y��ma yap� malzemelerinin en d��k bas�n� dayan�m�, br�t bas�n� alan�na g�re 50 kg/cm2'den daha az olmayacakt�r. Bodrum katlarda kullan�lacak do�al ta�lar�n bas�n� dayan�m� ise en az 100 kg/cm2 olacakt�r. Bodrum katlarda beton duvar yap�lmas� durumunda, kullan�lacak en d��k beton kalitesi C16 (BS16) olacakt�r.

10.3.1.6- Ta��y�c� duvarlarda har� malzemesi olarak, �imento takviyeli kire� harc� (�imento/kire�/kum hac�msal oran�= 1/2/9) veya �imento harc� (�imento/kum hac�msal oran�= 1/4) kullan�lacakt�r.

10.3.2. Minimum Ta��y�c� Duvar Kal�nl�klar�

Ta��y�c� duvarlarda uygulanmas� zorunlu olan minimum duvar kal�nl�klar�, s�va kal�nl�klar� g�z�n�ne al�nmamak �zere, yap�lacak kat say�s�na g�re Tablo 10.2'de verilmi�tir. Bodrum kat yap�lmamas� durumunda, zemin kat ve �st�ndeki katlar i�in tabloda verilen minimum duvar kal�nl�klar� aynen uygulanacakt�r.

10.2.3'e g�re yap�m�na izin verilen ek �at� katlar�nda, bir alttaki kat i�in tan�mlanan duvar kal�nl�� uygulanacakt�r.

10.3.3. Ta��y�c� Duvarlar�n Minimum Toplam Uzunlu�u

Planda birbirine dik do�rultular�n her biri boyunca uzanan ta��y�c� duvarlar�n, pencere ve kap� bo�luklar� hari� olmak �zere, toplam uzunlu�unun br�t kat alan�na (konsol d��emeler hari�) oran� (0.25 I) m/m2'den daha az olmayacakt�r (�ekil 10.1). Burada I, B�l�m 6'da tan�mlanan Bina �nem Katsay�s�d�r.

10.3.4. Ta��y�c� Duvarlar�n Maksimum Mesnetlenmemi� Uzunlu�u

10.3.4.1- Herhangi bir ta��y�c� duvar�n, planda kendisine dik olarak saplanan ta��y�c� duvar eksenleri aras�nda kalan mesnetlenmemi� uzunlu�u, birinci derece deprem b�lgesinde 5.5 m'yi, di�er deprem b�lgelerinde ise 7.0 m'yi ge�meyecektir.

TABLO 10.2- TA�IYICI DUVARLARIN M�N�MUM KALINLIKLARI

Deprem B�lgesi

�zin Verilen Katlar

Do�al Ta�

Beton

Tu�la

Di�erleri

(cm)

(kal�nl�k)

(cm)

1,2,3,4

Bodrum kat

Zemin kat

Bodrum kat

1.5

1,2,3,4

Zemin kat

Birinci kat

Bodrum kat

1.5

Zemin kat

1.5

2,3,4

Birinci kat

�kinci kat

Bodrum kat

1.5

Zemin kat

1.5

Birinci kat

1.5

�kinci kat

��nc� kat

10.3.4.2- Yukar�daki 10.3.4.1'de belirtilen ko�ulun sa�lanmamas� durumunda, bina k��elerinde ve planda eksenden eksene aral�klar� 4.0 m'yi ge�memek �zere a�a��daki 10.4.3'e g�re kat y�ksekli�ince betonarme d��ey hat�llar yap�lacakt�r. Ancak bu t�r duvarlar�n mesnetlenmemi� uzunlu�u 16 m'den fazla olmayacakt�r (�ekil 10.2).

10.3.5. Ta��y�c� Duvar Bo�luklar�

Ta��y�c� duvarlarda b�rak�lacak bo�luklar i�in a�a��daki kurallara uyulacakt�r (�ekil 10.3):

10.3.5.1- Bina k��esine en yak�n pencere veya kap� bo�lu�u ile bina k��esi aras�nda b�rak�lacak dolu duvar par�as�n�n plandaki uzunlu�u, birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde 1.5 m'den, ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde ise 1.0 m'den az olmayacakt�r.

10.3.5.2- Bina k��eleri d��nda, pencere ve kap� bo�luklar� aras�nda kalan dolu duvar par�alar�n�n plandaki uzunlu�u, birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde 1.0 m'den, ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde ise 0.8 m'den az olmayacakt�r.

10.3.5.3- Pencere veya kap� bo�luklar�n�n her iki kenar�nda a�a��daki 10.4.3'e g�re betonarme d��ey hat�llar yap�lmas� durumunda, 10.3.5.1 ve 10.3.5.2'de verilen minimum dolu duvar par�as� uzunluklar� %20 azalt�labilir.

10.3.5.4- Bina k��eleri d��nda, birbirini dik olarak kesen duvarlar�n arakesitine en yak�n pencere veya kap� bo�lu�u ile duvarlar�n arakesiti aras�nda b�rak�lacak dolu duvar par�as�n�n plandaki uzunlu�u, t�m deprem b�lgelerinde 0.50 m'den az olmayacakt�r. Aksi durumda, bo�luklar�n�n her iki kenar�nda a�a��daki 10.4.3'e g�re kat y�ksekli�ince betonarme d��ey hat�llar yap�lmas� zorunludur.

10.3.5.5- Kap� ve pencere bo�luklar�n�n herbirinin plandaki uzunlu�u 3.0 m'den fazla olmayacakt�r.

10.3.5.6- Herhangi bir duvar�n 10.3.4'te tan�mlanan mesnetlenmemi� uzunlu�u boyunca kap� ve pencere bo�luklar�n�n plandaki uzunluklar�n�n toplam�, mesnetlenmemi� duvar uzunlu�unun %40'�ndan fazla olmayacakt�r.

10.3.5.7- Pencere veya kap� bo�luklar�n�n her iki kenar�nda a�a��daki 10.4.3'e g�re kat y�ksekli�ince betonarme d��ey hat�llar yap�lmas� durumunda, 10.3.5.5'te tan�mlanan maksimum bo�luk uzunlu�u ve 10.3.5.6'da tan�mlanan maksimum bo�luk oran� %20 artt�r�labilir.

10.4. LENTOLAR VE HATILLAR

10.4.1. Lentolar

10.4.1.1- Pencere ve kap� lentolar�n�n duvarlara oturan k�s�mlar�n�n her birinin uzunlu�u, serbest lento a��kl��n�n %15'inden ve 20 cm'den az olmayacakt�r.

10.4.1.2- Lento enkesit boyutlar� ile boyuna ve enine donat�lar, yatay hat�llar i�in a�a��da 10.4.2.1'de verilen de�erlerden daha az olmayacakt�r.

10.4.2. Yatay Hat�llar

10.4.2.1- Merdiven sahanl�klar� da dahil olmak �zere, her bir d��emenin ta��y�c� duvarlara oturdu�u yerlerde, betonarme d��eme ile birlikte (monolitik olarak) d�k�lmek �zere, a�a��daki ko�ullar� sa�layan betonarme yatay hat�llar yap�lacakt�r.

(a) Yatay hat�llar�n geni�li�i ta��y�c� duvar geni�li�ine e�it olacak, y�ksekli�i ise 20 cm'den az olmayacakt�r.

(b) Hat�llarda beton kalitesi en az C16 (BS16) olacak, i�lerine ta� duvarlarda en az �� altta, �� stte olmak �zere 6(� )10, di�er ta��y�c� duvarlarda ise en az 4(� )10 boyuna donat� ile birlikte en fazla 25 cm ara ile (� )8'lik etriye konulacakt�r. Boyuna donat�lar k��elerde ve kesi�me noktalar�nda s�reklili�i sa�layacak bi�imde bindirilecektir (�ekil 10.4).

10.4.2.2- Moloz ta� duvarlarda, d��eme ve merdiven sahanl�klar� d��nda, d��eyde eksenden eksene aral�klar� 1.5 m'yi ge�memek �zere 10.4.2.1'deki kurallara uygun olarak betonarme yatay hat�l yap�lacakt�r.

10.4.3. D��ey Hat�llar

10.4.3.1- Y��ma kargir binalar�n depreme dayan�kl�l�klar�n artt�r�lmas� amac� ile bina k��elerinde, ta��y�c� duvarlar�n d��ey arakesitlerinde, kap� ve pencere bo�luklar�n�n her iki yan�nda kat y�ksekli�ince betonarme d��ey hat�llar yap�lmas� uygundur.

10.4.3.2- D��ey hat�llar, her iki yandan gelen ta��y�c� duvarlar�n �r�lmesinden sonra duvarlara paralel olarak konulacak kal�plar�n aras�ndaki k�sm�n donat�larak betonlanmas� ile yap�lacakt�r (�ekil 10.5).

10.4.3.3- Bina k��elerinde ve ta��y�c� duvarlar�n arakesitlerinde d��ey hat�llar�n enkesit boyutlar� kesi�en duvarlar�n kal�nl�klar�na e�it olacakt�r. Pencere ve kap� bo�luklar�n�n her iki yan�na yap�lacak d��ey hat�llarda ise, hat�l�n duvara dik enkesit boyutu duvar kal�nl��ndan, di�er enkesit boyutu ise 20 cm'den az olmayacakt�r.

10.4.3.4- D��ey hat�llarda beton kalitesi en az C16 (BS16) olacak, i�lerine ta� duvarlarda her iki duvar y�z�ne paralel en az �� adet olmak �zere 6(� )12, di�er ta��y�c� duvarlarda ise en az 4(� )12 boyuna donat� ile birlikte en fazla 20 cm ara ile (� )8'lik etriye konulacakt�r. Boyuna donat�lar i�in temelde ve katlar aras�nda filiz b�rak�lacak, donat� u�lar� s�reklili�i sa�lamak �zere uygun �ekilde kenetlenecektir (�ekil 10.5).

10.5. D��EMELER

10.5.1- Y��ma kargir binalarda, TS-500'deki kurallara g�re boyutland�r�larak donat�lan betonarme plak d��emeler veya di�li d��emeler kullan�lacakt�r.

10.5.2- D��emeleri yukar�daki 10.5.1'e uymayan y��ma binalar, b�t�n deprem b�lgelerinde, varsa bodrum kat hari� olmak �zere, en fazla iki katl� olarak yap�lacakt�r. Bu t�r binalarda da, d��emelerin oturdu�u yatay hat�llar 10.4.2'ye g�re yap�lacakt�r.

10.5.3- Konsol �eklindeki balkonlar, korni�ler ve �at� sa�aklar� sadece kat d��emelerinin devam� olarak yap�lacak ve serbest konsol uzunlu�u 1.5 m'den fazla olmayacakt�r. Konsol �eklinde yap�lan merdivenlerin serbest konsol uzunlu�u ise en fazla 1.0 m olacakt�r.

10.6. �ATILAR

10.6.1- Y��ma kargir binalar�n �at�lar�; betonarme teras �at�, ah�ap veya �elik oturtma �at� olarak yap�labilir.

10.6.2- Ah�ap �at� donan�m�n�n d��eme ve ta��y�c� duvarlar�n �st�ndeki yatay hat�llar ile ba�lant�lar� TS-2510'da verilen kurallara g�re yap�lacakt�r.

10.6.3- En �st kattaki yatay hat�la oturan �at� kalkan duvar�n�n y�ksekli�inin 2 m'yi ge�mesi durumunda, d��ey ve e�ik hat�llar yap�lacakt�r (�ekil 10.6).

10.7. TA�IYICI OLMAYAN DUVARLAR

10.7.1- Ta��y�c� olmayan b�lme duvarlar�n�n kal�nl�� en az 1/2 tu�la veya tu�la d�� malzemelerde en az 10 cm olacakt�r. Bu duvarlar, her iki u�ta ta��y�c� duvarlara d��ey arakesit boyunca ba�lanarak �r�lecektir. Ta��y�c� olmayan duvarlar�n �st� ile tavan d��emesinin alt� aras�nda en az 1 cm bo�luk b�rak�lacak, ancak d�zlemine dik deprem y�klerinin etkisi alt�nda duvar�n devrilmemesi i�in gerekli �nlemler al�nacakt�r.

10.7.2- Teraslarda y��ma duvar malzemesi ile yap�lan korkuluklar�n y�ksekli�i 60 cm'den fazla olmayacakt�r.

10.7.3- Y��ma duvar malzemesi ile yap�lan bah�e duvarlar�n�n y�ksekli�i, kald�r�m d�zeyinden itibaren 1.0 m'den fazla olmayacakt�r.

B�L�M 11- KERP�� B�NALAR ��N DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI

11.1. KAPSAM

Deprem b�lgelerinde yap�lacak olan ve hem d��ey, hem de yatay y�kler i�in t�m ta��y�c� sistemi kerpi� ta��y�c� duvarlar ile olu�turulan kerpi� binalar'�n boyutland�r�lmas� ve donat�lmas�, bu konuda y�r�rl�kte olan ilgili standart ve y�netmeliklerle birlikte, �ncelikle bu b�l�mde belirtilen kurallara g�re yap�lacakt�r.

11.2. GENEL KURALLAR

11.2.1- Kerpi� binalar�n boyutland�r�lmas� i�in bu b�l�mde verilen t�m kurallara uyulacak ve B�l�m 6'ya g�re ayr�ca deprem hesab� yap�lmayacakt�r.

11.2.2- Kerpi� binalar b�t�n deprem b�lgelerinde, bodrum kat� hari� olmak �zere tek katl� olarak yap�lacakt�r. B�l�m 6, Tablo 6.3'e g�re Bina �nem Katsay�s� I= 1 den b�y�k olan kerpi� bina yap�lamaz.

11.2.3- Kerpi� tek kat�n y�ksekli�i, d��eme �st�nden d��eme �st�ne 2.70 m'den fazla olmayacakt�r. Bodrum kat yap�lmas� durumunda ise, bu kat�n y�ksekli�i 2.40 m'den fazla olmayacakt�r.

11.2.4- Kerpi� binalar planda dikd�rtgen olacak ve ta��y�c� duvarlar, ana eksenlere g�re simetrik veya simetri�e yak�n bi�imde d�zenlenecektir. K�smi bodrum yap�lmayacakt�r.

11.3. TEMELLER VE TA�IYICI DUVARLAR

11.3.1. Temeller

11.3.1.1- Temeller, bodrumsuz binalarda en az 50 cm, bodrumlu binalarda ise en az 60 cm kal�nl�kta moloz ta� duvar olarak yap�lacakt�r.

11.3.1.2- Temel derinli�i, don derinli�inin alt�nda olmak �zere, en az 80 cm olacakt�r. Temel duvarlar�, d�� zemin y�zeyinden en az 50 cm yukar�ya ��kacak �ekilde yap�lacakt�r.

11.3.1.3- Temel duvarlar�nda har� malzemesi olarak �imento harc� (�imento/kum hac�msal oran�= 1/4) veya �imento takviyeli kire� harc� (�imento/kire�/kum hac�msal oran�= 1/2/9) kullan�lacakt�r.

11.3.2. Ta��y�c� Duvar Malzemesi

11.3.2.1- Ta��y�c� duvarlarda kullan�lacak kerpi�lerin �retimi TS-2514'e g�re yap�lacak ve duvar yap�m�nda dinlendirilmi� kerpi� harc� kullan�lacakt�r.

11.3.2.2- Normal kerpi� boyutlar�, cm olarak, 12x30x40 (ana) ve 12x19x40 (kuzu), ya da 12x18x30 (ana) ve 12x25x30 (kuzu) olacakt�r.

11.3.2.3- Bodrum katlardaki moloz ta� duvarlarda har� malzemesi olarak, birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde �imento takviyeli kire� harc� (�imento/kire�/kum hac�msal oran� = 1/2/9) kullan�lacakt�r. ��nc�, d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde kire� harc� (kire�/kum hac�msal oran� = 1/3) kullan�labilir.

11.3.3. Minimum Ta��y�c� Duvar Kal�nl�klar�

11.3.3.1- Ta��y�c� d�� kerpi� duvarlar en az 1.5, ta��y�c� i� kerpi� duvarlar ise en az 1 kerpi� boyu kal�nl��nda olacakt�r.

11.3.3.2- Bodrum katlardaki moloz ta� duvarlar�n kal�nl�� en az 50 cm olacakt�r.

11.3.4- Ta��y�c� Duvarlar�n Minimum Toplam Uzunlu�u

11.3.5. Ta��y�c� Duvarlar�n Maksimum Mesnetlenmemi� Uzunlu�u

Herhangi bir ta��y�c� duvar�n, planda kendisine dik olarak saplanan ta��y�c� duvar eksenleri aras�nda kalan mesnetlenmemi� uzunlu�u, 4.5 m'yi ge�meyecektir.

11.3.6. Ta��y�c� Duvar Bo�luklar�

Ta��y�c� duvarlarda b�rak�lacak bo�luklar i�in a�a��daki kurallara uyulacakt�r:

11.3.6.1- Bina k��esine en yak�n pencere veya kap� bo�lu�u ile bina k��esi aras�nda b�rak�lacak dolu duvar par�as�n�n plandaki uzunlu�u 1.0 m'den az olmayacakt�r.

11.3.6.2- Bina k��eleri d��nda, pencere ve kap� bo�luklar� aras�nda kalan dolu duvar par�alar�n�n plandaki uzunlu�u 1.0 m'den az olmayacakt�r.

11.3.6.3- Pencere veya kap� bo�luklar�n�n her iki kenar�na iki�er adet 10 cm x 10 cm kesitinde ah�ap dikmeler konulmas� durumunda, 11.3.6.2'de verilen minimum dolu duvar par�as� uzunlu�u 0.80 m'ye indirilebilir. Konulacak ah�ap dikmeler pencere alt� hat�l�na ve pencere �st� lentosuna ba�lanacakt�r.

11.3.6.4- Bina k��eleri d��nda, birbirini dik olarak kesen duvarlar�n arakesitine en yak�n pencere veya kap� bo�lu�u ile duvarlar�n arakesiti aras�nda b�rak�lacak dolu duvar par�as�n�n plandaki uzunlu�u 0.50 m'den az olmayacakt�r.

11.3.6.5- Kap� bo�luklar� yatayda 1.00 m'den, d��eyde 2.10 m'den fazla olmayacakt�r. Duvara dik olarak saplanan ta��y�c� duvarlar�n eksenleri aras�nda birden fazla kap� bo�lu�u b�rak�lmayacakt�r.

11.3.6.6- Pencere bo�luklar� yatayda 0.90 m'den, d��eyde 1.20 m'den fazla olmayacakt�r.

11.4. LENTOLAR VE HATILLAR

11.4.1. Lentolar

11.4.1.1- Kap� �stleri ile pencerelerin alt ve �stlerine iki�er adet 10 cm x 10 cm kesitinde ah�ap kadronla lento yap�lacakt�r.

11.4.1.2- Pencere ve kap� lentolar�n�n duvarlara oturan k�s�mlar�n�n her birinin uzunlu�u 20 cm'den az olmayacakt�r.

11.4.2. Hat�llar

11.4.2.1- Temel duvarlar�n�n ya da bodrumlu binalarda bodrum duvarlar�n�n �zerine, a�a��da tan�mlanan betonarme veya ah�ap hat�llar yap�lacakt�r.

(a) Betonarme hat�llar, duvar geni�li�inde ve en az 15 cm y�ksekli�inde olacakt�r. Kullan�lacak betonun kalitesi en az C14 (BS14) olacakt�r (minimum dozaj: 250 kg/m3). Hat�l�n i�ine en az �� altta, �� stte olmak �zere 6 (� ) 10 boyuna donat� ile birlikte en fazla 25 cm ara ile (� ) 8'lik etriye konulacakt�r.

(b) Ah�ap hat�llar, 10 cm x 10 cm kesitinde katranlanm�� iki adet kadronun d�� y�zleri i� ve d�� duvar y�zeyleri ile �ak��mak �zere yerle�tirilmesi ile yap�lacakt�r. Bu kadronlar 50 cm'de bir 5 cm x 10 cm kesitli dikine kadronlarla �ivili olarak birle�tirilecek ve aralar� ta� k�r�nt�s� ile doldurulacakt�r.

11.4.2.2- Kerpi� duvarlar�n �zerine �at� seviyesinde yap�lacak hat�llara ili�kin kurallar a�a��da tan�mlanm��t�r.

(a) �at�n�n ah�ap makas veya a�a��daki 11.5.2.'ye g�re toprak dam �eklinde yap�lmas� durumunda, �at� hat�llar� 11.4.2.1'in (b) paragraf�'na g�re ah�ap olarak yap�lacakt�r.

(b) �at�n�n betonarme plak olarak yap�lmas� durumunda, en az 20 cm y�ksekli�inde betonarme �at� hat�llar� yap�lacakt�r. Kullan�lacak betonun kalitesi en az C14 (BS14) olacak (minimum dozaj: 250 kg/m3), hat�l�n i�ine en az 4 (� ) 10 boyuna donat� ile birlikte en fazla 25 cm ara ile (� ) 8'lik etriye konulacakt�r.

11.5. �ATILAR

11.5.1- Kerpi� binalar�n �at�lar�, d�� duvarlar� en fazla 50 cm a�acak �ekilde sa�akl� olarak ve olabildi�ince hafif yap�lacakt�r.

11.5.2- Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde toprak dam yap�lmayacakt�r. ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde ise toprak dam�n kal�nl�� 15 cm'yi ge�meyecektir.

11.5.3- Kerpi� binalar�n �at�lar�, ah�ap makas veya betonarme plak teras �at� �eklinde de yap�labilir.

B�L�M 12- TEMEL ZEM�N� VE TEMELLER ��N DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI

12.0. S�MGELER

Ao = B�l�m 6'da tan�mlanan Etkin Yer �vmesi Katsay�s�

Ch = Toprak bas�nc�n�n hesab�nda kullan�lan yatay e�de�er deprem katsay�s�

Cv = Toprak bas�nc�n�n hesab�nda kullan�lan d��ey e�de�er deprem katsay�s�

H = �niform zeminin toplam y�ksekli�i veya tabakal� zemin durumunda tabaka kal�nl�klar�n�n toplam�

h� = Zeminin en �st tabakas�n�n kal�nl��

I = B�l�m 6'da tan�mlanan Bina �nem Katsay�s�

i = Aktif veya pasif bas�n� taraf�ndaki zemin y�zeyinin yatayla yukar�ya do�ru yapt�� ev a��s�

Kas = Statik aktif bas�n� katsay�s�

Kad = Dinamik aktif bas�n� katsay�s�

Kat = Toplam aktif bas�n� katsay�s�

Kps = Statik pasif bas�n� katsay�s�

Kpd = Dinamik pasif bas�n� katsay�s�

Kpt = Toplam pasif bas�n� katsay�s�

Pad = Zemin k�tlesinden olu�an dinamik aktif bas�n� kuvvetinin bile�kesi

Ppd = Zemin k�tlesinden olu�an dinamik pasif bas�n� kuvvetinin bile�kesi

Pad (Z)= Zemin k�tlesinden olu�an dinamik aktif bas�nc�n derinli�e g�re de�i�im fonksiyonu

Ppd (Z)= Zemin k�tlesinden olu�an dinamik pasif bas�nc�n derinli�e g�re de�i�im fonksiyonu

Pv(z) = D��ey toprak bas�nc�n�n derinli�e g�re de�i�im fonksiyonu

Qad = D�zg�n yay�l� d�� y�kten olu�an dinamik aktif bas�n� kuvvetinin bile�kesi

Qpd = D�zg�n yay�l� d�� y�kten olu�an dinamik pasif bas�n� kuvvetinin bile�kesi

qad (Z)= D�zg�n yay�l� d�� y�kten olu�an dinamik aktif bas�nc�n derinli�e g�re de�i�im fonksiyonu

qpd (Z)= D�zg�n yay�l� d�� y�kten olu�an dinamik pasif bas�nc�n derinli�e g�re de�i�im fonksiyonu

qo = D�zg�n yay�l� d�� y�k�n genli�i

Rza = Zemin dayanma (istinat) duvarlar�nda kesit hesab�na esas dinamik i� kuvvetlerin elde edilmesi i�in kullan�lan azaltma katsay�s�

z = Zemin serbest y�zeyinden itibaren a�a��ya do�ru �l��len derinlik

zcd = Aktif veya pasif bas�n� kuvvetinin bile�kesinin zemin �st y�zeyinden itibaren a�a��ya do�ru �l��len derinli�i

a = Duvar-zemin arakesitinin d��eyle aktif veya pasif bas�n� taraf�na do�ru yapt�� a��

d = Zeminle duvar aras�ndaki s�rt�nme a��s�

j = Zeminin i�sel s�rt�nme a��s�

� = Donat� � �

g = Zeminin kuru birim hacim a��rl��

g b = Zeminin su alt�ndaki birim hacim a��rl��

g s = Zeminin suya doygun birim hacim a��rl��

l = Toplam aktif ve pasif bas�n� katsay�lar�n�n hesab�nda e�de�er deprem katsay�lar�na ba�l� olarak hesaplanan a��

12.1. KAPSAM

Deprem b�lgelerinde yap�lacak binalarda zemin ko�ullar�n�n belirlenmesi; betonarme, �elik, ah�ap ve y��ma kargir bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yap�lar�n�n tasar�m�, bu konulardaki y�netmelik ve standartlarla birlikte �ncelikle bu b�l�mde verilen kural ve ko�ullara uyularak yap�lacakt�r. Kerpi� binalar�n temellerine ili�kin kurallar ise B�l�m 11'de verilmi�tir.

12.2. ZEM�N KO�ULLARININ BEL�RLENMES�

12.2.1. Zemin Gruplar� ve Yerel Zemin S�n�flar�

12.2.1.1- Yerel zemin ko�ullar�n�n belirlenmesi i�in esas al�nacak zemin gruplar� Tablo 12.1'de, yerel zemin s�n�flar� ise Tablo 12.2'de verilmi�tir. Tablo 12.1'deki zemin parametrelerine ili�kin de�erler, zemin gruplar�n�n belirlenmesinde yol g�stermek �zere verilen standart de�erlerdir.

12.2.1.2- A�a��da belirtilen binalarda, gerekli saha ve laboratuar deneylerine dayanan zemin ara�t�rmalar�n�n yap�lmas�, ilgili raporlar�n d�zenlenmesi ve proje d�k�manlar�na eklenmesi zorunludur. Raporlarda Tablo 12.1 ve Tablo 12.2'ye g�re tan�mlanan zemin gruplar� ve yerel zemin s�n�flar� a��k olarak belirtilecektir.

(a) Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde toplam y�ksekli�i 60 m'den fazla olan t�m binalar,

(b) B�t�n deprem b�lgelerinde, bina y�ksekli�inden ba��ms�z olarak, B�l�m 6'da Tablo 6.3 ile tan�mlanan Bina �nem Katsay�s�'n�n I= 1.5 ve I= 1.4 oldu�u binalar.

12.2.1.3- Yukar�daki 12.2.1.2'nin kapsam� d��nda kalan di�er binalar i�in ise, birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, zemin gruplar�n�n ve yerel zemin s�n�flar�n�n Tablo 12.1 ve Tablo 12.2'deki tan�mlara g�re belirlenmesini sa�layacak yerel bilgilerin ya da g�zlem sonu�lar�n�n deprem hesap raporlar�nda belirtilmesi veya bu konuda yay�nlanm�� kaynaklara referans verilmesi zorunludur.

12.2.1.4- Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, Tablo 12.1'de (C) ve (D) gruplar�na giren zeminlerde, deprem y�kleri alt�nda kaz�klar�n yatay yataklanma parametreleri ile yatay ve eksenel y�k ta��ma g��lerinin belirlenmesi, saha ve laboratuar deneylerini i�eren zemin ara�t�rmalar�na g�re yap�lacakt�r.

12.2.2. S�v�la�ma Potansiyelinin �rdelenmesi

B�t�n deprem b�lgelerinde, yeralt� su seviyesinin zemin y�zeyinden itibaren 10 metre i�inde oldu�u durumlarda, Tablo 12.1'de (D) grubuna giren zeminlerde S�v�la�ma Potansiyeli'nin bulunup bulunmad��n�n, saha ve laboratuar deneylerine dayanan uygun analiz y�ntemleri ile incelenmesi ve sonu�lar�n belgelenmesi zorunludur.

TABLO 12.1 - ZEM�N GRUPLARI

Zemin Grubu

Zemin Grubu Tan�m� (N/30)

Stand. Penetr. (%)

Serbest Relatif S�k�l�k (kPa)

Kayma Bas�n� Direnci (m/s)

Dalgas� H�z�

(A)

1. Masif volkanik kaya�lar ve ayr��mam�� sa�lam metamorfik kaya�lar, sert �imentolu tortul kaya�lar ...

> 1000

2. �ok s�k� kum, �ak�l .....

> 50

85-100

> 700

3. Sert kil ve siltli kil .....

> 32

> 400

> 700

(B)

1. T�f ve aglomera gibi gev�ek volkanik kaya�lar, s�reksizlik d�zlemleri bulunan ayr��m�� imentolu tortul kaya�lar ..........

500-1000

700-1000

2. S�k� kum, �ak�l ..........

30-50

65-85

400-700

3. �ok kat� kil ve siltli kil ...

16-32

200-400

300-700

(C)

1. Yumu�ak s�reksizlik d�zlemleri bulunan �ok ayr��m�� metamorfik kaya�lar ve �imentolu tortul kaya�lar ..........

< 500

400-700

2. Orta s�k� kum, �ak�l .....

10-30

35-65

200-400

3. Kat� kil ve siltli kil .....

8-16

100-200

200-300

(D)

1. Yeralt� su seviyesinin y�ksek oldu�u yumu�ak, kal�n al�vyon tabakalar� .....

< 200

2. Gev�ek kum ..........

< 10

< 35

< 200

3. Yumu�ak kil, siltli kil .....

< 8

< 100

< 200

TABLO 12.2- YEREL ZEM�N SINIFLARI

Yerel Zemin S�n�f�

Tablo 12.1'e G�re Zemin Grubu ve En �st Zemin Tabakas� Kal�nl�� (h�)

(A) grubu zeminler

h� � 15 m olan (B) grubu zeminler

h� > 15 m olan (B) grubu zeminler

h� � 15 m olan (C) grubu zeminler

15 m < h� � 50 m olan (C) grubu zeminler

h� � 10 m olan (D) grubu zeminler

h� > 50 m olan (C) grubu zeminler

h� > 10 m olan (D) grubu zeminler

TABLO 12.2'YE �L��K�N NOTLAR:

(a) Temel taban� alt�ndaki en �st zemin tabakas� kal�nl��n�n 3 metreden az olmas� durumunda, bir alttaki tabaka, Tablo 12.2'de belirtilen en �st zemin tabakas� olarak g�z�n�ne al�nabilir.

(b) Temel sisteminin d��ey ya da d��eye g�re e�imi 1/6'ya e�it veya daha az e�ik kaz�klardan olu�mas� durumunda, Tablo 12.2'de belirtilen en �st zemin tabakas�, en k�sa kaz��n alt ucundaki tabaka olarak yorumlanabilir. Ancak bu durumda B�l�m 6'ya g�re yap�lacak deprem hesab�nda kaz�klar�n, bina ta��y�c� sisteminin elemanlar� olarak �styap� ile birlikte g�z�n�ne al�nmas� veya yatay ve d��ey kaz�k rijitliklerinin kaz�k ba�l�klar�n�n alt�nda e�de�er yaylarla idealle�tirilmesi zorunludur. Hesaplarda, grup etkisi de dikkate al�narak kaz�klar�n zemine yatay ve d��ey do�rultulardaki yataklanmalar� (kaz�k-zemin etkile�imi) ile birlikte, kaz�k ba�l�klar�n�n ve ba� kiri�lerinin rijitlik ve eylemsizlik �zellikleri mutlaka g�z�n�ne al�nacakt�r.

(c) Yukar�daki (b) paragraf�nda belirtilen ko�ullar�n uygulanmamas� veya 12.3.3.1'e g�re ��nc� ve d�rd�nc� derece deprem b�lgelerinde kaz�k e�iminin d��eye g�re 1/6'dan daha fazla yap�lmas� durumlar�nda, Tablo 12.2'de

belirtilen en �st zemin tabakas�, kaz�k ba�l�klar�n�n alt�ndaki ilk tabaka olarak al�nacakt�r.

12.3. TEMELLERE �L��K�N KURAL VE KO�ULLAR

12.3.1. Genel Kurallar

Bina temelleri, deprem s�ras�nda oturma veya farkl� oturmalardan �t�r� �styap�da hasara neden olmayacak bi�imde, oturduklar� zeminin �zellikleri g�z�n�ne al�narak, zemin mekani�i ve temel in�aat� ilkelerine g�re yap�lacakt�r. Bu b�l�mde temellerle ilgili olarak verilen kurallar; betonarme, �elik, ah�ap ve y��ma kargir binalar�n temelleri i�in ge�erlidir. Kerpi� binalar�n temellerine ili�kin kurallar B�l�m 11'de verilmi�tir.

12.3.2. Zemin Emniyet Gerilmeleri ve Kaz�klar�n Emniyetli Ta��ma Y�kleri

12.3.2.1- Temel zemini olarak Tablo 12.1'de (A), (B) ve (C) gruplar�na giren zeminlerde, statik y�klere g�re tan�mlanan zemin emniyet gerilmesi ve kaz�kl� temellerde kaz��n yatay ve eksenel y�kler i�in emniyetli ta��ma y�k�, deprem durumunda en fazla %50 artt�r�labilir.

12.3.2.2- Temel zemini olarak Tablo 12.1'de (D) grubuna giren zeminlerde, deprem durumunda zemin emniyet gerilmesi ve kaz�klar�n emniyetli ta��ma y�k� artt�r�lamaz.

12.3.3. Kaz�kl� Temellere �li�kin Ko�ullar

12.3.3.1- Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, d��eye g�re e�imleri 1/6'dan daha fazla olan e�ik kaz�klar kullan�lmayacakt�r.

12.3.3.2- Kaz�kl� temeller, eksenel y�klere ek olarak depremden olu�an yatay y�klere g�re de hesaplanacakt�r.

12.3.3.3- Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, k�l�fl� ya da k�l�fs�z yerinde d�kme fore kaz�klarda, 3 metreden az olmamak �zere, kaz�k ba�l��n�n alt�ndaki kaz�k boyunun �stten 1/3'�nde boyuna donat� oran� 0.008'den az olamaz. Bu b�lgeye konulacak spiral donat� �ap� 8 mm'den az ve spiral ad�m� 200 mm'den fazla olmayacak, ayr�ca �stten en az iki kaz�k �ap� kadar y�kseklikte spiral donat� ad�m� 100 mm'ye indirilecektir.

12.3.3.4- Betonarme prefabrike �akma kaz�klarda boyuna donat� oran� 0.01'den az olamaz. Birinci ve ikinci derece deprem b�lgelerinde, kaz�k ba�l��n�n alt�ndaki kaz�k boyunun �stten 1/3'�nde enine donat�n�n �ap� 8 mm'den az olmayacakt�r. Bu b�lgede, etriye aral�� veya spiral donat� ad�m� 200 mm'den fazla olmayacak, ayr�ca �stten en az iki kaz�k �ap� (dikd�rtgen kesitli kaz�klarda en b�y�k boyutun iki kat�) kadar y�kseklikte etriye aral�� ya da spiral donat� ad�m� 100 mm'ye indirilecektir. Enine donat� ko�ullar�, �ngerilmeli prefabrike �akma kaz�klarda da aynen uygulanacakt�r.

12.3.4. Temel Ba� Kiri�leri

12.3.4.1- Betonarme ve �elik binalarda tekil temelleri veya kaz�k ba�l�klar�n� her iki do�rultuda, s�rekli temelleri ise kolon veya perde hizalar�nda birbirlerine ba�layan ba� kiri�leri d�zenlenecektir. Temel zemini Tablo 12.1'deki (A) grubuna giren zeminlerde ba� kiri�leri yap�lmayabilir veya say�s� azalt�labilir.

12.3.4.2- Ba� kiri�leri, temel kaz�s�na uygun olarak, temel alt�ndan kolon taban�na kadar olan y�kseklikteki herhangi bir seviyede yap�labilir.

12.3.4.3- Binan�n bulundu�u deprem b�lgesine ve Tablo 12.1'de tan�mlanan zemin gruplar�na ba�l� olarak, ba� kiri�lerinin sa�lamas� gereken minimum ko�ullar Tablo 12.3'te verilmi�tir.

TABLO 12.3- BA� K�R��LER�NE �L��K�N M�N�MUM KO�ULLAR

Zemin

KO�ULUN TANIMI

Deprem B�lgesi

Grubu

(A)

(B)

(C)

(D)

1. Ba� kiri�inin minimum

1,2

%10

%12

eksenel kuvveti (*)

3,4

%10

2. Minimum enkesit

1,2

boyutu (cm) (**)

3,4

3. Minimum enkesit

1,2

625

750

900

alan� (cm2)

3,4

625

750

4. Minimum boyuna

1,2

4(� )

144(� )

164(� )

164(� )18

donat�

3,4

4(� )

144(� )

164(� )16

(*) Ba� kiri�inin ba�land�� kolon veya perdelerdeki en b�y�k eksenel kuvvetin y�zdesi olarak

(**) Minimum enkesit boyutu, ba� kiri�inin serbest a��kl��n�n 1/30'undan az olamaz.

12.3.4.4- Kesit hesab�nda ba� kiri�lerinin hem bas�n�, hem de �ekme kuvvetlerine �al��aca�� g�z�n�nde tutulacakt�r. Zemin ya da taban betonu taraf�ndan sar�lan ba� kiri�lerinin bas�nca �al��mas� durumunda, burkulma etkisi g�z�n�ne al�nmayabilir. �ekme durumunda ise, �ekme kuvvetinin sadece donat� taraf�ndan ta��nd�� varsay�lacakt�r. Ba� kiri�lerinin etriye �ap� 8 mm'den az ve etriye aral�� 200 mm'den fazla olmayacakt�r.

12.3.4.5- Ba� kiri�leri yerine betonarme d��emeler de kullan�labilir. Bu durumda, d��eme kal�nl�� 150 mm'den az olmayacakt�r. D��emenin ve i�ine konulan donat�n�n, Tablo 12.3'te ba� kiri�leri i�in verilen yatay y�klere e�it y�kleri g�venli bi�imde aktarabildi�i hesapla g�sterilecektir.

12.3.5. Ah�ap ve Y��ma Kargir Binalarda Duvar Alt� Temelleri

12.3.5.1- Ah�ap ve y��ma kargir bina temelleri, ta��y�c� duvarlar�n alt�nda betonarme s�rekli temel olarak yap�lacakt�r. Duvar alt� temelinin derinli�i; zemin �zellikleri, yeralt� su d�zeyi ve yerel don derinli�i g�z�n�ne al�narak saptanacakt�r. Bodrumsuz binalarda temellerin �zerine yap�lacak ta� veya beton duvarlar�n �st kotu, kald�r�m kotundan en az 50 cm yukar�da olacakt�r.

12.3.5.2- Duvar alt� temellerinin beton kalitesi en az C16 (BS16) olacakt�r. Tablo 12.1'de tan�mlanan zemin gruplar�na g�re, duvar alt� temellerinin boyutlar�na ve donat�lar�na ili�kin ko�ullar Tablo 12.4'te verilmi�tir.

12.3.5.3- Tablo 12.1'de (A), (B) veya (C) gruplar�na giren zeminlerin bulundu�u e�imli arazide temeller basamakl� olarak yap�labilir. Basamakl� temellere ili�kin ko�ullar da Tablo 12.4'te verilmi�tir.

12.3.5.4- Duvar alt� temellerine konulacak boyuna donat�lar�n hem �stte ve hem altta yatay aral�klar� 30 cm'yi ge�meyecek; k��elerde, kesi�me noktalar�nda ve basamakl� temel durumlar�nda s�reklili�i sa�layacak bi�imde bindirme yap�lacakt�r.

TABLO 12.4- DUVAR ALTI TEMELLER�NE �L��K�N KO�ULLAR

KO�ULUN TANIMI

Zemin Grubu

(A),(B)

(C)

(D)

Minimum temel geni�li�i (cm)

Duvar kal�nl��na ek (iki yandan) pabu� geni�li�i (cm)

2 x 15

2 x 20

2 x 25

Minimum temel y�ksekli�i (cm)

Altta ve �stte minimum temel boyuna donat�s�

3 (� ) 12

3(� ) 14

4(� ) 14

Temelde minimum etriye

(� ) 8/30

Minimum basamak yatay aral�� (cm)

100

150

Minimum basamak bindirme uzunlu�u (cm)

Maksimum basamak y�ksekli�i (cm)

12.4. DEPREMDE TOPRAK BASINCI VE ZEM�N DAYANMA (�ST�NAT) YAPILARI

12.4.1. Toplam Aktif ve Pasif Bas�n� Katsay�lar�

12.4.1.1- Statik toprak bas�nc� ile depremden olu�an ek dinamik toprak bas�nc�n�n toplam�n� hesaplamak i�in kullan�lacak Toplam Aktif Bas�n� Katsay�s�, Kat ve Toplam Pasif Bas�n� Katsay�s�, Kpt, emniyetli y�nde kalmak �zere zeminin kohezyonu ihmal edilerek, Denk.(12.1) ile verilmi�tir.

12.4.1.2- Denk.(12.1)'deki () a��s� Denk.(12.2) ile tan�mlanm��t�r.

(a) Kurudaki zeminlerde,

(b) Su seviyesinin alt�ndaki zeminlerde,

12.4.1.3- Zeminin su alt�nda veya suya doygun olmas� durumunda Denk.(12.1)'de ( ) yerine ()/2 g�z�n�ne al�nacakt�r.

12.4.1.4- Denk.12.2'de yer alan yatay e�de�er deprem katsay�s� Ch, Denk.(12.3) ile tan�mlanm��t�r.

(a) D��eyde serbest konsol olarak �al��an zemin dayanma (istinat) yap�lar�nda,

Ch = 0.2 (I+1) Ao (12.3a)

(b) Yatay do�rultuda bina d��emeleri veya ankrajlarla mesnetlenmi� zemin dayanma (istinat) yap� ve elemanlar�nda,

Ch = 0.3 (I+1) Ao (12.3b)

12.4.1.5- Denk.(12.1) ve Denk.(12.2)'de yer alan d��ey e�de�er deprem katsay�s� Cv, Denk.(12.4) ile tan�mlanm��t�r. Ancak, yatay do�rultuda bina d��emeleri ile mesnetlenmi� bodrum duvarlar�nda Cv = 0 al�nacakt�r.

Cv = 2 Ch / 3 (12.4)

Denk.(12.1)'de, Denk.(12.2) ile uyumlu olarak, yatay toprak bas�nc� bak�m�ndan daha elveri�siz sonu� verecek �ekilde, +Cv veya -Cv durumlar� g�z�n�ne al�nacakt�r.

12.4.2. Dinamik Aktif ve Pasif Toprak Bas�n�lar�

12.4.2.1- Depremden olu�an dinamik aktif bas�n� katsay�s� Kat ve dinamik pasif bas�n� katsay�s� Kpt, Denk.(12.5) ile belirlenir.

Kad = Kat - Kas (12.5a)

Kpd = Kpt - Kps (12.5b)

Denk.(12.5)'te yer alan statik aktif bas�n� katsay�s� Kas ve statik pasif bas�n� katsay�s� Kps, Denk.(12.1)'de g = 0 ve Cv = 0 konularak elde edilebilir.

12.4.2.2- Statik toprak bas�nc�na ek olarak deprem durumunda zemin k�tlesinden �t�r� olu�an ek dinamik aktif ve pasif toprak bas�nc�n�n zemin y�ksekli�i boyunca de�i�imi Denk.(12.6) ile tan�mlanm��t�r.

Pad (z) = 3 Kad (1 - z / H) pv(z) (12.6a)

Ppd (z) = 3 Kpd (1 - z / H) pv(z) (12.6b)

Zeminin kuruda ve �niform olmas� durumunda, pv(z) = g z al�narak Denk.(12.6)'n�n zemin y�ksekli�i boyunca entegre edilmesi ile, statik bas�nca ek olarak depremden olu�an dinamik aktif toprak bas�nc�n�n pozitif de�erli bile�kesi Pad ve dinamik pasif toprak bas�nc�n�n negatif de�erli bile�kesi Ppd ile bu bile�kelerin zemin �st y�zeyinden itibaren derinli�ini g�steren Zcd, Denk.(12.7) ve Denk.(12.8) ile verildi�i �ekilde elde edilir:

Pad = 0.5 g Kad H2 (12.7a)

Ppd = 0.5 g Kpd H2 (12.7b)

Zcd = H / 2 (12.8)

Zeminin su alt�nda olmas� durumunda Pv(Z)'in hesab�nda g yerine g b g�z�n�ne al�nacak ve suyun hidrodinamik bas�nc� ayr�ca hesaplanmayacakt�r. Zeminin suya doygun olmas� durumunda ise g yerine g s kullan�lacakt�r.

12.4.2.3- Statik toprak bas�nc�na ek olarak deprem durumunda d�zg�n yay�l� d�� y�kten olu�an aktif ve pasif toprak bas�nc�n�n zemin y�ksekli�i boyunca de�i�imi Denk.(12.9) ile tan�mlanm��t�r.

qad (z) = 2 qo Kad (1 - z / H) cos a / cos (a - 2) (12.9a)

qad (z) = 2 qo Kpd (1 - z / H) cos a / cos (a - 2) (12.9b)

Zemin �zelliklerinin �niform olmas� durumunda, Denk.(12.9)'un zemin y�ksekli�i boyunca entegre edilmesi ile, statik bas�nca ek olarak, depremin katk�s� ile olu�an aktif (pozitif) ve pasif (negatif) toprak bas�n�lar�n�n bile�keleri Qad ve Qpd ile bu bile�kelerin zemin �st y�zeyinden itibaren derinli�ini g�steren zcd, Denk.(12.10) ve Denk.(12.11) ile verildi�i �ekilde elde edilir.

Qad = qo Kad H cos a / cos (a - i) (12.10a)

Qad = qo Kpd H cos a / cos (a - i) (12.10b)

Zcd = H / 3 (12.11)

12.4.3. Tabakal� Zemin Durumunda Dinamik Toprak Bas�n�lar� Yukar�da Denk.(12.6) ve Denk.(12.9) ile verilen ba��nt�lar, zeminin tabakal� olmas� durumunda da uygulanabilir. Bu durumda, her bir tabaka i�in o tabakaya ait Kad veya Kpd katsay�lar� kullan�lacak ve z derinli�i daima serbest zemin y�zeyinden a�a��ya do�ru g�z�n�ne al�nacakt�r. Her bir tabakaya ait ek dinamik aktif veya pasif bas�n� kuvvetinin bile�kesi ve tabaka i�indeki derinli�i, Denk.(12.6) ve Denk.(12.9)'un ilgili tabaka boyunca entegre edilmesi ile bulunabilir.

12.4.4. Zemin Dayanma (�stinat) Yap�lar�na �li�kin Ko�ullar

12.4.4.1- D��eyde serbest konsol olarak �al��an zemin dayanma (istinat) duvarlar�n�n deprem hesab�nda, yatay toprak bas�nc�n�n yan�nda duvar�n kendi k�tlesine ili�kin deprem kuvvetleri g�z�n�ne al�nmayabilir. Statik toprak bas�n�lar�na ek olarak Denk.(12.6) ve Denk.(12.9)'da verilen dinamik toprak bas�n�lar� da g�z�n�ne al�narak yap�lan hesapta, kaymaya kar�� g�venlik katsay�s� en az 1.1 ve devrilmeye kar�� g�venlik katsay�s� en az 1.3 olarak al�nacakt�r.

12.4.4.2- Betonarme zemin dayanma (istinat) duvarlar�nda ve betonarme veya �elik palplan�l� duvarlarda kesit hesab�nda esas al�nacak i� kuvvetler, statik toprak bas�nc�ndan olu�an i� kuvvetlere ek olarak, Denk.(12.6) ve Denk. (12.9)'da verilen dinamik toprak bas�n�lar�na g�re hesaplanan i� kuvvetlerin Rza= 1.5 katsay�s�na b�l�nmesi ile elde edilecektir. Ge�ici �elik palplan�l� duvarlarda Rza= 2.5 al�nabilir.

B�L�M 13- SON H�K�MLER

13.1- 13.5.1996 tarih ve 22635 say�l� m�kerrer Resmi Gazete'de yay�nlanan "Afet B�lgelerinde Yap�lacak Yap�lar Hakk�nda Y�netmelik" y�r�rl�kten kalkacakt�r.

13.2- Bu Y�netmelik, 1.1.1998 tarihinde y�r�rl��e girer.

13.3- Bu Y�netmeli�in y�r�rl��e girece�i tarihe kadar, 9.6.1975 tarih ve 15260 say�l� Resmi Gazete'de yay�nlanm�� olan "Afet B�lgelerinde Yap�lacak Yap�lar Hakk�nda Y�netmelik" uygulanacakt�r.

13.4- Bu Y�netmelik h�k�mlerini Bay�nd�rl�k ve �skan Bakan� y�r�t�r.

MEVZUAT B�L�M�N�N KURALLARI
Burada yer alan i�erik sadece siz ziyaret�ilerimize mesle�imizle ilgili t�m mevzuata toplu olarak eri�im sa�lamak amac�yla derlenmi�tir.
Mevzuat b�l�m� g�ncel tutulmaya �al��lmaktad�r.
Ancak hukuki sorunlar�n �nemini dikkate alarak l�tfen ayr�nt�l� ve g�ncel mevzuat i�in http://www.yargitay.gov.tr veya http://www.danistay.gov.tr adreslerini ziyaret ediniz.
MESLEK� MEVZUAT L�STES�

Mevzuat

�ubeler

H�zl� Ula��m