UNESCO`nun Dünya Mirası listesine aday gösterilen, Diyarbakır`ın 8 bin yıllık tarım ve halkın "geçimlik ekonomisi" tarihi mirası tehdit altında. Odamızın 2006 – 2007 yıllarında "Dicle Vadisi Peyzaj Planlaması Yapılmalıdır" başlığı altında hem Diyarbakır imar planlarındaki yerinin vazgeçilmezliği hem de vadi flora-fauna ve yerleşik yaşam izleri üzerinde peyzaj mimarlığı disiplini açısından önemini vurgulayan çalışmaları yapmış olup, ülkemizin önemli su ve vadi havzası karakteri gösteren, üzerinde taşıdığı 8 bin yıllık tarım deseni ile kültürel peyzaj karakteri varlık özellikleri gösteren alan da bu gün hem iktidar hem Üniversite rektörlüğü işbirliği ile yok ediliyor olmasını kabul etmek mümkün değildir.

KÜLTÜREL PEYZAJ DEĞERİMİZ DAHA YOK EDİLİYOR. HEVSEL`E DOKUNMA !

DİYARBAKIR`DA 8000 YILLIK TARİH VE KÜLTÜR PEYZAJ ALANI KONUT REZERVİ İLE RANT BASKISI ALTINDA

UNESCO`nun Dünya Mirası listesine aday gösterilen, Diyarbakır`ın 8 bin yıllık tarım ve halkın "geçimlik ekonomisi" tarih mirası olan Hevsel Bahçeleri tehdit altında. Odamızın 2006 – 2007 yıllarında "Dicle Vadisi Peyzaj Planlaması Yapılmalıdır" başlığı altında hem Diyarbakır imar planlarındaki yerinin vazgeçilmezliği hem de vadi flora ve faunası ile birlikte yerleşik yaşam ilişkisinin  peyzaj mimarlığı disiplini açısından önemini vurgulayan çalışmaları yapmıştır. Ülkemizin önemli su ve vadi havzası karakteri gösteren, üzerinde taşıdığı 8 bin yıllık tarım deseni ile kültürel peyzaj karakteri  varlık özellikleri gösteren Hevsel bahçeleri de bu gün hem iktidar hem üniversite rektörlüğü işbirliği ile yok ediliyor olmasını kabul etmek mümkün değildir.

Odamızın 2006-2007 yılları itibari ile başlamış olduğu "Dicle Vadisi Peyzaj Planlaması" çalışma dosyası içerisinde yer alan ve imar plan hükümlerinde kentsel  tarım alanı olması yönünde kararlar bulunan,  2013 yılı itibari ile de kültürel peyzaj tescili ile ilişkin çalışmalara destek verdiğimiz Hevsel Bahçesinde,  ağaç kesimi ve bataklık olduğu için halkın sağlığını tehdit ediyor gerekçeleri ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı ve 7 000 ağacın  kesimi  3000 ağacın ise kesilerek yok edilmesi ile karşı karşıya olduğumuz bu günlerde Hevsel Bahçesinde ki ağaçların kesilmemesi ve "kamusal mülkiyetime dokunma"   nöbeti başladı.

Hevsel Bahçeleri`ndeki ağaç kıyımı derhal durdurulmalıdır.

Diyarbakır Orman Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve daha önce basına yansıyan inceleme raporunda "10 bin adet kara kavak ve kara söğüdün yangın tehlikesi arz ettiği takdirde alana müdahalede sıkıntı yaşanabileceği, bu nedenlerle ilgili ağaçların alandan uzaklaştırılması ve ilgili alanın rehabilite edilmesi gerekmektedir" ifadesi yer alıyor. Dicle Üniversitesi Rektörlüğü de raporla aynı doğrultuda, ağaç kesiminin yangınları önleme amaçlı olduğunu savunuyor.

TMMOB Peyzaj Mimarları odası olarak; Dicle Vadisi ve kapsadığı havza üzerinde mesleki anlamda yürütmekte olduğu çalışmalara karşın Çevre ve Şehircilik bakanlığı tarafından " yapı rezerv alan " ilan edilmesi, yapılaşmaya açılması yönünde mesleki bilgi ve birikimi her daim kamuoyu ile paylaşmış bulunmaktayız.

Bu gün yapılaşma tehdidi altında bulunan Dicle Vadisinin önemli bir ekolojik eşiği olan Hevsel Bahçesi nedir?

Hevsel Bahçeleri vadi içinde yer alan bahçe ve ağaçlıkların oluşturduğu 317 hektar büyüklüğünde geniş bir bölgedir. Alanın 100 hektarı kavaklık (endüstriyel amaçlı), 30-50 ha`ı pamuk, 150-180 ha`ı ise sebzeliktir. Çeşitli meyve ağaçları (ceviz,badem,incir,kayısı,erik,vişne,kiraz,şeftali..vb) ve hemen hemen bütün yazlık ve kışlık sebzeler (domates, biber, patlıcan, salatalık, kabak, lahana ,marul, mısır ,karpuz, kavun, soğan, çilek, bamya, sarımısak, maydanoz, dereotu, fasulye, semizotu, roka, ıspanak...vb) yetiştirilir. Burada üretilen sebzelerin tamamı Diyarbakır kentinin gıda gereksnimi karşılar ve halkın geçimlilik kaynağı zenginliğidir.

Diyarbakır için çok önemli olan alan, aynı zamanda ülkenin önde gelen kültürel peyzaj örnekleri arasında yer alır. Diyarbakır kentinin, kurulduğu günden bu yana, binlerce yıldır sebze ve meyve ihtiyacının önemli bir kısmını karşılayan ve günümüze kadar bu nadir özelliğini korumayı başarmış olan Hevsel Bahçeleri, 2013 yılında Komisyon`da Oda Genel Başkanımızın ve meslektaşlarımın da  bulunduğu bir çalışma ile Diyarbakır Surları ile birlikte UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi‘ne dahil edilmişti. Bu çok önemli kültür mirasımızı, Hasankeyf, Allainoi ve daha birçok başka örnekte olduğu gibi, talan eden, rant hesaplarıyla imara açıp yapılaşmanın önünü açan siyasi erk,  doğaya, kentlerimize ve halkımıza karşı işlediği suçların hesabını halka vermelidir.

UNESCO Dünya Miras Listesi`ne alınması için çalışmalar yürütülen Hevsel Bahçeleri`nin de içinde olduğu Dicle Vadisi`ndeki 5 doğal alanın kurtarılması için çalışmalara bilimsel katkılarını sunan Odamız;  "Hasankeyf`i sular altında bırakacak olan Ilısu Barajı tüm Dicle Vadisi`ni tehdit ettiğini, Dicle Vadisi üzerinde planlandığını bildiğimiz 3 HES projesi ile  Ilısu`nun yapımı hızla devam ederken biyoçeşitlilik açısından çok zengin olan Dicle`deki habitat yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu bir kez daha deklere ediyoruz.

TMMOB Peyzaj Mimarları Odası olarak; Dicle Üniverisitesi Rektörlüğüne, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Orman ve Su İşleri Bakanlığı`na soruyoruz:

• "Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı" ismiyle hazırlanan dosya Kültür ve Turizm Bakanlığı aracılığıyla Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu`na (UNESCO) sunulup dünya doğal ve kültürel mirası olmaya aday olduğu bir dönemde, UNESCO sürecine dahil olan bir alanda böylesi bir doğa yok etme girişiminin açıklaması nedir?

• Bataklıklar coğrafyamızın en değerli su varlıklarıdır. Bataklık kurutma adı altında yarın asırdır iktidar politikaları gerçekleştirenler bu gün hala kuraklık nedenlerini neden yağmur yağışına bağlarlar, hala anlaşılamayan nedir? Bu ülke de kuraklık değil su kıtlığı bulunmaktadır. Bunun tek sebebinin ise yarım asırdır BATAKLIKLARI KURUTMAK politikası olduğu neden anlaşılamamaktadır?

• Hevsel Bahçeleri yaban yaşamının önemli bir parçasıdır, sadece 84 kuş türünün göç ve üreme alanı olan bu alanda Türkiye`nin de tarafı olduğu ve 1993 yılında altına imza attığı Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme olan RAMSAR`ın ihlal edildiğini ve uluslararası alanda ülkemiz sadece doğal varlık değerleri üzerindeki bu talanın hesabını nasıl vereceklerdir?

• Dicle Üniversitesi Rektörlüğü, hem bataklık kurutma kararı, bataklık alanda bulunan flora ve faunasının söz konusu kurutuma karşısında ki risk ve ağaçların kesimi ile ilgili hangi bilimsel veri ve analizlerle alandaki ağaç kesimini hangi haklı bir gerekçeye bağlamaktadır?

• Vadi TOKİ`ye mi açılacak!

Alt yapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü`nün, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı`nın,  vadinin yeni yerleşim alanı olarak kullanılması için TOKİ`ye açılması istendiği yönündeki çalışmalarda vadi ve çevresinde yer alan Maliye hazinesine ait toplamda 10.985.474.95 metrekarelik yüz ölçüme sahip alanın "Rezerv Yapı Alanı" olarak belirlenmesi kararlaştırıldığı görülüyor. Bakanlık, "Rezerv Yapı Alanı" olarak onayladığı belgenin devamında ise şunlar yer alıyor: "Koordinat listesi belirtilen, mülkiyete maliye hazinesine ait toplamda 10.985.474.95 metrekare yüz ölçümüne sahip taşınmazların 6306 sayılı kanunun ikinci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca ‘Rezerv Yapı Alanı` olarak belirlenmesi ve Diyarbakır ili, Sur ilçesi, Yukarı Kılıçtaş Mahallesi sınırları içerisinde yer alan, 67 ve 90 numaralı parselleri kapsayan ve ilgi (b)`de kayıtlı 23/ 05/ 2013 tarih ve 2516 sayılı makam oluru ile rezerv yapı alanı olarak belirlenmesi"...şeklinde Rezerv Yapı Alanı ilan edilmesi yönündeki çalışmalarına bir açıklamanız var mıdır?

• Hevsel Bahçeleri üzerinden Dizle Vadisi Havzası üzerine yapılan ya da yapılması planlanan tüm müdahaleler Avrupa Peyzaj Sözleşmesinin hükümlerine açıkça aykırı olduğunu biliyor usunuz?

2005 yılında da üniversite mülkiyetinde bulunan yaklaşık 44 ha. lık alanı mülkiyetinden çıkarılarak konut yapılmak üzere devreden Rektörün bu gün Hevsel ili bahçesinde yaklaşık 7 bin ağacın kesilmesine izin veriyor olması da düşündürücü değil midir? Dicle Üniversitesi Rektörü ,  kamu mülkiyeti olan kampüs arazisinin yapılaşmaya açılması ile ilgili çalışmalarda değil, bilimsel bilgi üretmek üzere görevli değil midir?

TMMOB Peyzaj Mimarlar Odası olarak, bu gün Hevsel Bahçesi ve Dicle Vadisi üzerinde yaşananları ülkemizin her yanında gördüğümüz bir sonuç ile karşı karşıya oldumuzu bir kez daha yineliyor, kapitalist sistemin sürdürülebilirliği için kentsel yapılı çevrenin farklı bileşenleri olarak fabrikaların, altyapı sistemlerinin, okulların, hastanelerin, konut alanlarının, alışveriş merkezlerinin vb, sermaye birikiminin kârlılığı için sürekli olarak yeniden üretilmesi gerekmekte olduğu, ve bu yeniden üretim anlayışı, kimi zaman kamusal peyzajların özelleştirmesi ile sonuçlanmakta olduğunu biliyoruz.

-Kentsel kamusal peyzajların bu politik ve ekonomik sebeplerle özelleştirilmesi, aynı zamanda iktidarların doğrudan sosyal yaşam biçimlerine müdahalesini de içerdiğini,

-Bu müdahale, iktidarların toplumsal bellekteki bazı simgeleri değiştirerek algı yönetimini kuvvetlendirmesinin ve yine toplum belleğinde kendince bir iz bırakmasının yolu olduğunu,

-Kamusal peyzajın mülkiyet özelliğinin bu şekilde dönüştürülmesi, genellikle peyzajın kullanım biçimlerinin ve alan yönetiminin değiştirilmesiyle olduğunu,

-Bu süreçlerde, toplumsal muhalefet odaklarının iknasında ve sürecin meşrulaştırılmasında kullanılan en etkili yöntemlerden biri olarak bu alanlara;  "tasarım"  veya "rekreasyon" yoluyla müdahale etmek yöntemini seçtiklerini biliyoruz.

Ve yine biliyoruz ki; peyzaj mimarları,  tasarım ve rekreasyon alanı oluşturulması süreçlerinin uzmanlarıdır ve peyzaj mimarlığı biliminden aldıkları güçle,   her iki kavramı da  ülke ve halk çıkarları doğrultusunda kullanılır.   

Kavramsal olarak özünden kopartılmış ve içi boşaltılmış "tasarım" veya " rekreasyon " söyleminin, yapılacak yapısal ve ekonomik dönüşümün üstünü kapatacak bazı ifade biçimleri ile yavaş yavaş toplumun her kesimindeki algıyı değiştirmeye çalışmalarına izin vermeyeceğiz.

Diyarbakır Valisi tarafından yapılan açıklamalarda "aslında orada konut değil kültür vadisi yani rekreasyon çalışmaları yapılacak" söyleminin gerçekliği olmadığını bir kez daha vurguluyor, Hevsel Bahçelerinin bir kültürel peyzaj olduğundan, kentsel tarım ve sulama alanı karakterinin   bozulmasına asla izin vermeyeceğimiz kamuoyuna saygı ile duyururuz.