Prof. Dr. Yüksel ÖZTAN TCDD Ankara Tren Garı önünde yapımına başlanan katlı kavşak projesine ilişkin Sabah gazetesine çarpıcı açıklamalarda bulundu.

Sabah Gazetesi Ankara Ekinde yayınlanan, Ankara Tren Garı önünde Büyükşehir Belediyesi tarafından uygulamasına başlatılan kavşak çalışmalarına ilişkin "Milli Komite izni yok" başlıklı haberinizin içerdiği Sayın Melih GÖKÇEK‘in yanıtı gerçek dışıdır.

1981 yılında Atatürk Kültür Merkezi‘ne bağlı olarak kurulan Milli Komite‘nin 12 Aralık 1984 tarihinden bu yana Danışman Üye‘si olarak görevliyim.

O tarihten itibaren, Komite‘nin bütün toplantılarına katılmış bulunmaktayım ve Komite toplantılarına ilişkin tüm gündem ve kararları özel arşivimde muhafaza etmekteyim.

Bu belgelere dayalı olarak, 5 Bölgeden oluşan (1. Bölge: Kültür Merkezi, Hipodrom Alanı- 2. Bölge 19 Mayıs spor Sitesi, 3. Bölge Gençlik, 4. Bölge Konser Parkı Alanı - 5. Bölge Tarihi Yapılar Koruma Alanı) Atatürk Kültür Merkezi alanını dıştan çevreleyen ya da 5 Bölge arasından halen geçmekte olan yollarla ilgili olarak Komite toplantı gündemlerinde yer alan madde ve konuları Sayın Başkan ve Kamuoyunun bilgilerine sunuyorum.

•1.      2450 sayılı kanunun 3. Madde‘si gereğince "AKM alanı içinde Milli Komite‘ce saptanacak tesis ve alanlar bulunur. Bunların dışında Atatürk Kültür Merkezi alanına hiçbir yapı yapılamaz." Ve 3876 Sayılı Kanun‘un 104. Maddesi  uyarınca "Atatürk Kültür Merkezi alanı içindeki 2302 Sayılı kanunun amacına uymayan yapı ve tesisler Milli Komite kararı ile yıktırılır" hükümleri yer almaktadır.

•2.      Ayrıca, Milli Komite‘nin Alt Komitesi‘nin Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi‘nin  Madde 7‘de Alt Komite‘nin Görev ve Yetkileri‘ne ilişkin olarak "İlgili yasalar ve Milli Komite kararları doğrultusunda alanların korunması, yıkılması  ve korunacak yapılar ile mevcut yapılar hakkındaki uygulamaları, proje çalışmaları ve uygulamalarını takip etmek, doğacak sorunları tespit etmek ve önlemler almak" ile "Genel arazi kullanım kararlarına ilişkin Milli Komite‘ce onaylanmasına karar verilmiş ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığı‘nca onaylanmış 1 / 5000 ölçekli imar planından sonra devreye girecek tüm alt projeleri Proje İzleme ve Çalışma Grubu‘nun  değerlendirilmesinden sonra uygun bulursa onaylamak" açıklamaları yer almaktadır.

•3.      Sayın Gökçek, "Yasaya göre AKM alanında çivi çakmak için bile izin almak gerekiyor. Ancak yollar bu kapsamın dışında. Stad Oteli, Eski Terminal, Kazım Karabekir Caddesi ve Migros kavşaklarında yapılan düzenlemeler için de izin almak gerekmiyor. Sadece "Metro güzergahı geçen AKM ve Gençlik Parkı  alanı için izin aldık" şeklinde açıklamada bulunuyor; Milli Komite‘nin yetkilerinin AKM alanıyla sınırlı olduğunu, yolların bu yetki dışında olduğunu iddia etmektedir.

Oysa , 2450 ve 2876 sayılı kanunların ilgili maddeleri uyarınca, Komite izninden geçen bugüne kadar AKM‘ye ilişkin yol çalışmaları şunlardır:

•A.     Milli Komite‘nin 4 Ağustos 1995 tarihli 7. TOPLANTI KARARI

Konu : AKM Alanı 1. Bölge‘nin İstanbul / Konya Samsun Devlet Karayolu‘nun kesişim noktasındaki (Et - Balık, Migros Kavşağı) 13081 m2 yüzölçümlü kısmının yonca yaprağı şeklinde düzenlenmesi; alanın Büyükşehir Belediyesi‘ne devri ile AKM alanının açık alan ve peyzaj düzenlemesi bütünlüğü göz önünde bulundurularak oluşacak yonca yaprağı sisteminin bir yeşil alan olarak  düzenlenmesi ve anılan kavşak düzenlemesi dışında herhangi bir düzenleme yapılmamak kaydıyla kullanım hakkının Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı‘na devredilmesi

(Not: AKM alanı açık alan peyzaj düzenleme projesi Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü tarafından hazırlanmıştır.)

B. Milli Komite‘nin 5 Temmuz 2001 tarihli 13.TOPLANTI KARARI

Konu : Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından hazırlanan AKM Alanı 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı  ve plan notlarının AKM Alanı 1. Bölge ile 2. Bölge‘nin üstten yaya yolu ile bağlantısını sağlamak amacıyla plana alınan üst yaya yolunun ve Ulus Atatürk Heykeli‘nden başlayarak Ankara Tren Garı‘na kadar uzanan yolun (Cumhuriyet Caddesi)  yaya - servis yolu olarak düzenlenmesi hususunun plandan çıkartılması şartıyla Büyükşehir Belediyesi tarafından Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ve Ankara Valiliği‘nin görüşleri alınarak Alt Komite‘ye sunulmak üzere hazırlanması.

•C.     Milli Komite‘nin 25 Nisan 1996 tarihli 8. TOPLANTI KARARI

Konu :  Atatürk Kültür Merkezi alanı, 5 Bölge, 2720 Ada 52 nolu parsele ait ve halen dolmuş durağı olarak kullanılan sahanın, üstü yeşil olacak şekilde  vermeyecek şekilde  Eski Meclis bahçesine zarar "Yer altı Otoparkı" olarak değerlendirilmek ve bunun dışında herhangi bir düzenleme yapılmamak kaydıyla, kullanım hakkının Ankara Büyükşehir Belediyesi‘ne devri ile Milli Komite‘nin 4 Ağustos 1995 tarihli 7. Toplantısında Ankara Büyükşehir Belediyesi‘ne devredilen Atatürk Kültür Merkezi alanı 1. Bölge‘ye ait 13081 m2 lik kısmın, Atatürk Kültür Merkezi alanı 1. Bölge açık alan peyzaj düzenlenmesi ile uyum içinde olabilmesi için Ankara Büyükşehir Belediyesi ile birlikte hazırlanması.

•D.    Milli Komite‘nin 7 Aralık 2006 tarihli 19. TOPLANTI KARARI

Konu : Ankara Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı‘nın AKM alanı  1. Bölge‘den Tandoğan - Keçiören metro güzergahının bir bölümünün geçmesi ile istasyon yapım konularına ilişkin yazısının gçrüşülmesi

Görülüyor ki, yakın zamanlara kadar Atatürk Kültür Merkezi için yapılan çalışmalarda, yol, kavşak, alt geçitler ve yapı konularında Ankara Büyükşehir Belediyesi ilgli yasalar uyarınca Milli Komite‘den gerekli izin ve onaylar alındıktan sonra çalışmalarını sürdürebilmiştir.,

Kaldı ki, Ankara Garı önündeki alan yalnızca AKM için değil, aynı zamanda Ankara Kent  bütünü içinde en önemli ve anlamlı yerlerden biridir. Çünkü, özellikle kent kimliği açısından çok duyarlı olunması gereken konumdadır. Nitekim,

1. 1935 - 1937 yılları arasında eski istasyon yıkılarak yerine yapılan bugünkü Ankara Garı (Mimar Şekip Akalın) görkemli boyutlarıyla Ankara‘ya gelenleri karşılayan, Ankara‘yla ilk buluşma yeri niteliğinde olan giriş kapısıdır. Konum olarak, Cumhuiye döneminden önceki yıllara kadar uzanan işlevlere sahip bir yerdir. Ankara‘yla ilgili anıların büyük bir kısmı bu alanda cereyan etmiştir. Günümüzde ise, gerek fiziksel ve işlevsel ,gerekse görsel açıdan Ankara Kenti‘nin simgesel odaklarından biridir.

Bu anlamları nedeniyle, Ankara İmar Planı‘nı hazırlamış olan Prof. H. Janson, İstasyon Binasını bugünkü İstasyon caddesi ile Ulus Meydanı - Atatürk Heykeli ve onu arkalayan Ankara Kalesi‘nde son bulan görsel bir aksla anlamlı duruma getirmiştir.

Jansen, Anadolu‘dan gelenlerin İstayon binası çıkışından sonra Ankara‘yla buluşmasını bu aksla güçlü, anlamlı ve duyarlı bir tasarım anlayışı içinde düşünmüştür.

Kuşkusuz  bu anlamlı buluşma geleneği günümüzde de devam etmektedir.

Buna benzer bir aks planı anlayışıyla, yeni TBMM binasından itibaren, Bakanlıklar Mahallesi ortasından geçen ana yol, Güvenpark ve Güven Anıtı‘ndan Ankara Kalesi‘ne uzanan görsel aksta vardır.

Batı ülkelerindeki kent dokularında yer alan bu gibi simgesel değerler titizlikle korunur ve sürekliliği için her türlü yasal önlemler alınır; aksine davrananlar için yasal kurallar uygulanır.

Oysa, sın yıllarda Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştirilen uygulamalarda, "KENT KİRLİLİĞİ" konusun üzerinde durulmadığı (ya da düşünülmediği) için, yapılan çalışmaların büyük bir kısmı yalnızca oto trafiği için sürdürülmektedir. Bu nedenle, yayaların göz ardı edildiği bu uygulamalar, otoban benzeri kent içi geçişleri, kavşaklar ve üst geçişler için yoğunlaştırılmaktadır. Bunun sonucunda, Atatürk Bulvarı gibi Cumhuriyet Dönemi‘nin 85 yıllık bir tarihi sürecini simgeleyen Atatürk Bulvarı‘nın bugünkü durumuna benzer bir örnekle karşılaşmamak için, kent için duyarlı kişiler ve kuruluşların Ankara Garı için tepkisi olağandır, takdirle karşılanması gereken bir eylemdir.

Ankara Büyükşehir yetkilileri, Champ Elysee Bulvarı (Paris), yada Oxford Street (Londra) ve 42.Street (New York) gibi dünyanın en kalabalık kentlerindeki bulvarlar üzerinde Atatürk Bulvarı‘na benzer uygulama örnekleri gösterebilirler mi?

SONUÇ

•·        İlgilililerin görüşlerine göre, Ankara‘da kent meydanlarının önce kavşaklara daha sonrada yer altı tünellerine dönüştürülmesi sürecinde, Kurtuluş Savaşı‘nın simgesi ile planlı kentleşmenin ve Ankara‘nın başkent oluşunun önemli bir göstergesi olan tarihi  Gar  Meydanı da bir tünel giriş - çıkışı haline getirilmiş olacak; görsel ve mekansal çirkinlik abidesi olarak kent oyuncaklarından biri durumuna düşürülecektir.

•·        Bütün maddi - manevi fedakarlıklara karşın Gar Kavşağı‘ndaki altgeçit düzenlemesi transit trafiğe de bir yarar sağlamayacaktır.

•·        Ankara garı‘nın yapısı, meydanı yolu, işlevleri ve gelen - giden yolcuları kent yaşamının bir göstergesi olmakla birlikte, Atatürk Kültür Merkezi‘nin de yadsınamaz tamamlayıcı öğesidir. Bir yelpaze gibi konumlanan AKM 5 Bölgesi‘nin odağı durumundadır; bir bakıma ana giriş kapısı niteliğindedir.

Bu nedenle, bu meydanın hızlı oto trafiği ile harcanmaması; aksine AKM alanıyla bütünleşen bir tasarım anlayışında planlanması gerekir.

Bu itibarla; sürdürülmekte olan çalışmaların bu aşamada  durdurulması ve yapılmış olan proje çalışmalarının gözden geçirilmesi yararlı olacaktır.

Saygılarımla.

Prof. Dr. Yüksel ÖZTAN
Ankara Kültür Merkezi
Milli Komite Danışmanı
(Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Öğretim Üyesi (E))